Dor düzeni nedir, Dorlar kimlerdir? Dor düzeni ve Dorların özellikleri, tarihçesi hakkında bilgi. Dor düzeni tapınaklarından örnekler
Kaynak: commons.wikimedia.org
Dor Düzeni
Dor Düzeni; Antik Yunan mimarlığının ilk düzenidir. Buna göre tapınak sağlam temellere dayanan üç ya da çok basamaklı bir kaide (krepis) üzerinde yer alan kapalı bir yer (naos, cella) çeviren sütunlardan oluşur. Sütunların cellanın çevresinde düzenlenişine göre tapınak planlarının aldığı biçimlere çeşitli adlar verilmiştir. Aşağıdan yukarıya doğru incelen sütunlar kaidesizdir. Basamaklı tapınak kaidesinin üst yüzeyini oluşturan stilobatın üzerinde yer alırlar.
Tapınağın uzun taraflarında semerdamın sonunda pervazlar (geison) vardır. Ahşap dam süslü kemerle (sima), su oluklarıyla dikkati çeker. Buna karşın, Dor düzeni, öteki düzenlere göre çok az süslü bir mimarlıktır. Tapınağın ana yeri olan cellanın bir girişi (pronaos), bazen arka girişi (opistodomos) vardır. Tapınak cellasının içinde bazen iki katlı iki sütun dizisi yer alır. Cellanın penceresi yoktur.
Bu durum Yunan tapınaklarında iç mekana birinci derecede önem verilmediğini gösterir.
Önemli Dor tapınakları:
Olympia ve Argos’taki Hera Tapınağı, Korint ve Delphoi’deki Apollon Tapınağı, Athena Parthenon Tapınağı, Selinus’taki Apollon ve Akragas’taki Zeus tapınakları, Aigina’daki Dor düzenlerinin en ünlü temsilcisi de Assos’ taki Athena Tapınağı dır.
Kaynak: commons.wikimedia.org
Dorlar
Dorlar; Eski Yunanistan’a 10-12. yüzyıldan başlayarak giren halktır. Tesalya ve Makedonya’dan başlayarak Peloponnesos’un güney ucuna kadar, başta Mikenai ve Tirins olmak üzere, Akalar dönemine ait birçok şato, kent ve kasaba İÖ 1150’den sonra büyük yıkıma uğradı, yıkıntıları üzerinde Dorların yerleşim yerleri oluşturudu. Dorlar yüzyıllarca süren akınlar sonunda, aralarında güçlü bağlar bulunmayan Aka krallık ve beyliklerini birer birer ortadan kaldırarak Yunanistan’ın büyük bir bölümünü ele geçirdiler.
İÖ 13. yüzyılda Balkan Yarımadası’nın güneybatısını alan İlliryalılarla birlikte Epeirotlar bugünkü Epeiros Bölgesi’ne girdiler ve burada oturan Tesalleri dışarı sürdüler. Tesaller doğuya gidip Akaların elinde bulunan Peneios Vadisi’ni ele geçirerek buranın halkını toprağa bağladılar. Ukrayna ve daha kuzeyden Balkanlar’a gelen kavimler, bu ülkenin durumunu iyice karıştırdı, Frigler Anadolu’ya, Trak kabileleriyle karışan Dorlar, Yunanistan’a göçtüler, kara yoluyla Boyotya üzerinden İstmos Bölgesi’ne geçtiler ve oradan Ardakya dışta kalmak üzere, tüm Peloponnesos’u ele geçirdiler. Bundan sonra Yunanistan’da kent devletleri oluştu, Aka kültür merkezlerinin birçoğu yok oldu, Yunanistan’ın eski halkı olan Akalar, Anadolu kıyılarına göç ettiler. Yunanistan’da kalanların büyük bölümü ürünlerinin belirli bir payını toprağın sahibi Dorlara vermek koşuluyla toprağa bağlandılar. Yunanistan zamanla dalga dalga gelen Dorlara yetmemeye başladı. Bir süre sonra Akaların izledikleri yollardan Ege Adaları’na yönelip Girit’i aldıktan sonra Kitera, Tera, Melos, Rodos ve Kos adalarına çıktılar. Batı Anadolu’daki Reşadiye ve Bodrum Yarımadasını ele geçirerek Halikarnassos ve Knidos kentlerni kurdular. Tarihçilerin Yunan Ortaçağı dedikleri dönem sonunda (İÖ 1000-700) doğuya doğru ilerleyerek Likya’nın doğu kıyılarında Faselis (Tekiova) Klikya’da Soloi (Mezitli) kolonilerini kurdular. Bazı Dor boylarının Pamfilya ve Kıbrıs’a kadar uzanmış oldukları, bu ülkelerde konuşulan lehçelerdeki Dor öğelerinden anlaşılmaktadır.
