İnas Mektebi Nedir? İnas mektebi ne zaman, ne amaçla kurulmuştur, özellikleri, ve tarihi hakkında bilgi.
İnas Mektebi; ilki 1858’de İstanbul’da açılan Osmanlı kız okullarına verilen ad. Bu okullar genellikle iptidai ve rüştiye sınıflarını kapsıyordu. II. Meşrutiyet döneminde idadi ve sultani düzeyinde inas mektepleri de açıldı.
Osmanlı Dönemi Yanya İnas Hamidiye Mektebi
1858’den önce kız çocuklar erkek çocuklarla birlikte sıbyan mekteplerinde okuyabiliyordu. 1858’de Maarif Nezareti’nin halkın bilgisizlikten kurtarılması için kızların da sıbyan mektebinden sonra öğrenim görmesini ve rüştiye sınıflarını da içine alan bir inas mektebi açılmasını önermesi üzerine Sultanahmet semtindeki 26 sıbyan mektebinin bir bölümü kızlara ayrıldı ve Çevri Kalfa Mektebi de inas rüştiyesi oldu. Dört yıllık bu okulda kızlara el becerileri kazandırılması da öngörülüyordu.
Uygulama olumlu sonuç verince, inas mekteplerinin sayısı kısa sürede dokuza çıkartıldı. 1870’te bu okullara kadın öğretmen yetiştirmek üzere darülmuallimat açıldı. Aynı yıl İstanbul’daki Sultan Ahmed, İbrahim Paşa, Şehzade, Fatih, Aksaray, Altay, Beşiktaş, Üsküdar, Gülfem Hatun inas rüştiyelerine devam eden kız öğrencilerin toplam sayısı 310’u bulmuştu ve bu okullarda 38 kadın öğretmen çalışıyordu.
Vilayetlerde ise 1900’lere değin bu yönde bir girişim görülmedi. Ama İstanbul’da Mirgün (Emirgân), Fındıklı, Eyüp, Kadıköy, Küçük Mustafa Paşa, Koca Mustafa Paşa, Makriköy (Bakırköy) inas mektepleri açıldı; öğrenci sayısı da 1.640’a yükseldi. 1900’den sonra taşrada da inas iptidaileri açılmaya başladı. İstanbul inas rüştiyelerinin öğrenim süresi de, dördü iptidai sınıfları olmak üzere, altı yıla çıkarıldı.
1913’te Tedrisat-ı İbtidaiye Kanun-ı Muvakkatı’nın yayımlanmasından sonra 1914’te Üsküdar’da Açık Türbe’de yeni bir inas rüştiyesi ile Kanlıca’da ve Şile’de birer inas iptidaisi açıldı. Bunları, taşrada yeni inas mekteplerinin açılması izledi. 1915’te İstanbul’daki 87 okuldan 23’ü inas mektebiydi. İki okulda ise karma öğretim yapılıyordu. Toplam 4.416 kız öğrenciye 186 öğretmen ders veriyordu.
II. Meşrutiyet Sonrası
II. Meşrutiyet‘in ilanından (1908) sonra basında, Batı’daki okullar örnek alınarak kızlar için lise ve yükseköğretim okullarının açılmasını savunan yazılar çıkmaya başladı. İnas mekteplerinin toplum düzeni açısından gerekliliği üzerinde duruldu. İlk inas idadisi 1911’de İstanbul’da, Kabasakal’daki Nemlizadeler Konağı’nda öğretime başladı. Bunu Kandilli İnas İdadisi (bugün Kandilli Kız Lisesi) izledi. Dönemin aydınları ve devlet adamları cemiyetler kurarak inas mekteplerinin geliştirilmesi için kampanyalar başlattılar.
Asıl amaçları Robert Kolej düzeyinde bir kız okulu kurmaktı. Kandilli inas İdadisi bu çaba sonunda büyük gelişme gösterdi. İttihat Mektepleri Cemiyeti’nin kadınlar kolu yöneticisi Fehime Sultan’m (V. Murad’ın kızı) çalışmalarıyla da Bakırköy’de İnas İttihad-ı Osmani Mektebi açıldı. İki dilde (Türkçe ve Fransızca) derslere yer verilen bu modern okullarda dışarıdan devam eden kadınlara da kurslar veriliyordu. Bu dönemde eğitimde Anglosakson sistemi benimsenmiş, İngiltere’den öğretmenler getirtilmişti. İnas mektepleri 1924’te çıkarılan Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile kız ortaokulları ve kız liseleri adları altında yeniden düzenlendi.
