İnas Sanayi Mektebi Nedir?

İnas Sanayi Mektebi Nedir? İnas sanayi mektebi ne zaman, ne amaçla kurulmuştur, özellikleri, ve tarihi hakkında bilgi.

İnas Sanayi Mektebi; ilki 1865’te Rusçuk’ ta (bugün Ruse, Bulgaristan) açılan Osmanlı kız sanat okullarına verilen ad. Midhat Paşa Tuna valisiyken Rumeli’de ıslahhane adıyla teknik okullar açmıştı. İstanbul’a dönünce Yedikule’de kızlar için benzer bir okulun açılmasına öncülük etti. Onarılan eski Baruthane’de 1869’da öğretime başlayan bu okula 50 kız öğrenci alındı. Eğitim programında en alt düzeyde okuma yazmanın yanı sıra sanayi üretimine dönük el becerileri verilmesi de yer alıyordu. Bu ilk denemelerden sonra, el işlerinin sanatsal yönüne ağırlık veren, rüştiye düzeyinde okullar açılması gündeme geldi. Avrupa’daki bu tür okulların programlarından yararlanılarak Ahmed Vefik Paşa’nın girişimiyle 1878’de Üsküdar’da, 1879’da da Aksaray ve Sultanahmet’te üç sınıflı inas sanayi mektepleri açıldı. Bunlardan Sultanahmet’ teki hem gündüzlü hem yatılı, öbür ikisi yalnız gündüzlüydü. Müslüman olmayan kızlar da bu okullara devam edebiliyordu.

1884’te beceri ve bilgiyi birlikte kazandırmayı amaçlayan bir tüzük çıkarılarak beş sınıflı yapılan inas sanayi mekteplerinde dersler “ilim” ve “sanat” dallarına ayrıldı. Fransızca ve müzik de seçmeli derslerdi. 3. ve 4. sınıflarda ayrıca piyano ve müzik öğretiliyordu. Okula ilgiyi artırmak için öğrencilere 20 para gündelik veriliyordu.

1900’de öğretim süresi yedi yıla çıkarılarak iptidai ve rüştiye bölümleri oluşturuldu. Bütün inas sanayi mekteplerinin programları arasında da birlik sağlanmaya çalışıldı. 1911’e değin Maarif Nezareti’ne bağlı olan inas sanayi mekteplerinden Üsküdar İnas Sanayi Mektebi o yıl İstanbul valiliğine bağlandı. Bu okulun 1912’deki ilk sergisinin büyük ilgi toplaması üzerine ertesi yıl inas sanayi mekteplerine daha çok önem verildi; Aksaray’da inas Numune Mektebi adıyla yeni bir okul açıldı. Belçika’dan uzman bir kadın öğretmen getirilerek oradaki yöntem uygulanmaya başladı. Öğretim süresi dokuz yıla çıkarıldı. Aksaray’daki Dersaadet Nihari İnas Sanayi Mektebi, 1913’te Çapa’da yapılan özel okul yapısına taşındı. Sultanahmet’teki kız sanayi mektebinin yönetimi de Almanya’dan gelen öğretmenlere bırakıldı. Bu okulları bitirenlere öğretmenlik etme hakkı tanındı. 1918’de inas sanayi mekteplerinin yönetimi Türk öğretmenlere verildi. Mütareke yıllarında Sultan Ahmed İnas Sanayi Mektebi, Dersaadet Nihari İnas Sanayi Mektebi’nden kalan Aksaray’daki yapıya taşınarak Selçuk Kız Sanat Mektebi adını aldı ve ilk kız meslek sultanisi oldu.

İnas sanayi mektepleri 1933-34’e değin kız sanat mektebi adıyla ortaokul düzeyinde eğitim verdikten sonra, lise düzeyinde eğitim veren enstitülere dönüştürüldü.