Ionia neresidir? Ionia nerededir, tarihteki yeri, kurulan devletler, Ionia, İyonya tarihçesi hakkında bilgi.
Ionia; Anadolu’nun batısında tarihsel bölgedir. İÖ 1000 yıllarında Yunanistan’ın Attika yöresinden göç eden İonlar, kuzeyde Smyrna Körfezi’nden (bugün izmir Körfezi) ve Phokaia’dan (bugün Foça). Güneyde Maiandros Irmağı’na (bugün Büyük Menderes) kadar yayılan kıyı şeridine yerleşip aslında Lidya ve Karya bölgelerine ait olan bu kıyılara İoania adını verdiler. Bu kıyının karşısındaki Khios (bugün Sakız) ve Samos (bugün Sisam) da İonia bölgesi içindedir. İÖ 9. yüzyılın sonu ve 8. yüzyılın başlarında, önde gelen 12 İon kenti dinsel yönü ağır basan bir birlik kurdular. İonia Birliği ya da Panionion denen bu konfederasyonun dinsel merkezi Priene’nin (bugün Güllübahçe) kuzeyindeki Panionion’da (bugün Güzelçamlı) idi. Herodotos bu birliğe giren 12 kentin adlarını şöyle verir: Miletos (bugün Balat), Myos (Bugün Avşar Kalesi), Priene (bugün Güllübahçe), Ephesos (bugün Efes), Kolophon (bugün Gümüldür), Teos (buğun Sığacık), Klazomenai (bugün Urla), Erythrai (bugün Ildırı), Fhokaia (bugün Foça), Samos ve Khios. Bunlara daha sonra 13. kent olarak Smyrna (bugün İzmir) da katıldı.
Eski Yunan yazarlarının verdikleri bilgilere göre İon göçünün önderi Atina kralı Kodros’un oğlu olan Androklos’ tur. Bu önder aynı zamanda Efes’in de kurucusudur. Efes’e gelen Androklos, yukarı kentte oturan yerli Leleg, Kar ve Lidyalılarla savaşarak onları buradan çıkarttı ve yerlerine göçmen İonları yerleştirdi. Söylencelere göre Miletos Kenti’ni ise Efes’in kurucusu olan Androklos’un kardeşi Neleus kurdu. Antik Çağ yazarlarından Pasanias, İonların Miletoslu erkekleri öldürerek bunların karıları ve kızlarıyla evlendiklerini yazar. İon kentlerinde baş tanrıça olarak, Atina’daki gibi Athena’ ya tapılmış olması ve pek çok İon kentinde ay adlarının Attika’da kullanılanlarla aynı oluşu, İon göçündeki ana kütlenin Attika’dan geldiğini gösterir.
İonların İÖ 11. yüzyıldan 8. yüzyıla kadar geçirdikleri süre iyi bilinmez ve “Karanlık Çağ” olarak adlandırılır. İÖ 9. yüzyıldan başlayarak etrafı surlarla çevrili olan bu kentler, polis ya da kent devleti denen bir yapıya sahiptiler. İlk kez İonia’da ortaya çıkmış olan bu yeni kent devletleri, önceleri babadan oğula geçen krallar tarafından yönetiliyordu, yanında soylulardan oluşan bir danışman konseyi vardı. İÖ 8. yüzyılın başlarında İonia kralları soylularca tahtlarından indirildiler ve yerlerini soylu hükümetlere bırakmak zorunda kaldılar. İÖ 7. yüzyıla kadar ise kentlerin çoğunda bir çeşit ilkel demokrasi anlayışı belirdi. Önceleri Lidya Devleti’nin baskısını duymaya başlayan Kafkasyalı göçebe topluluk Kimmerlerin yağmalarına hedef oldu. Bunun üzerine bazı İon kentleri İÖ 7. yüzyılın sonları ve 6. yüzyılın başlarında besleyemedikleri fazla nüfusa yeni topraklar bulmak üzere denizaşırı ülkelerde koloniler kurmaya baladılar. Kolonizasyon hareketlerinde en önde gelen İon kenti Miletos’dur. Kapıdağ Yarımadası’nda Limnai, Gemlik Körfezi’nde Kios (bugüm Gemlik) Miletos’un kurduğu ilk koloniler arasındadır. Efes ve Smyrna dışında hemen hemen tüm İon kentlerinin katıldığı bu kolonizasyon hareketinde Miletos kadar etkin başka İon kentine rastlanamaz. İÖ 6. yüzyılın ilk yarısı içinde Miletoslular Karadeniz’ in kuzey kıyılarına kadar ulaşarak bu denizin çevresinde pek çok koloni kurdular.
Karadeniz kıyılarında kurulmuş en ünlü İon kolonileri Sinope (bugün Sinop), Kerasus (bugün Giresun), Trapezos (bugün Trabzon) ve Odessos (bugün Odessa) idi. Kolonizasyon döneminde kentleri tiran adı verilen diktatörler yönetmeye başladı. Soylu hükümetle demokratik rejim arasında yer alan bu yeni hükümet biçimine tiranlık adı verildi. Tiranlarla krallık arasındaki fark, tiranların yasalara uygun olmayan bir biçimde hükümetlerin başına geçmiş olmasıdır.
Bu rejim İonia ve tüm Batı Anadolu’da İÖ 494’den sonra kalktı ve bunun yerini gerçek demokratik yönetimler aldı. İÖ 547’de Lidya Devleti’nin Persler tarafından yıkılışından birkaç yıl sonra tüm İonia Pers egemenliğini tanımak zorunda kaldı. Bu tarihten başlayarak İonia ve onların kurduğu yüksek uygarlık gerilemeye başladı. İonia’daki Pers egemenliği İÖ 334’te Makedonyalı Büyük İskender’in gelişine kadar sürdü. Bu tarihten sonra yeniden özgürlüğüne kavuştuysa da, Thales, Anaksimenes, Anaksinmandros vb bilim adamlarıyla ünlü İonia, eski görkemine hiçbir zaman ulaşamadı.
