Islahat Fermanı nedir? Islahat Fermanı’nın tarihi, özellikleri, konusu, hakkında bilgi. Islahat Fermanının yayımlanma sebepleri ve içeriği.
Islahat Fermanı
Islahat Fermanı, Abdülmecid’in 1856’da yayımladığı hatt-ı hümayundur. 1839’da yayımlanan Tanzimat Fermanı’nın (Gülhane Hatt-ı Hümayunu) bir tamamlayıcısı, Tanzimat döneminin yeni bir aşaması olarak değerlendirilmiştir.
Islahat Fermanı Neden Yayımlanmıştır?
1853-56 Kırım Savaşı’nda İngiltere ve Fransa’nın Osmanlı Devleti’ne Rusya’ya karşı askeri destek sağlaması, bu ülkelerin İstanbul üzerindeki etkisini artırmıştı. İngiltere ve Fransa, Müslüman olmayan Osmanlı uyruklarının durumlarının iyileştirilmesini öngören Tanzimat Fermanı’nın üzerinden 15 yılı aşkın süre geçmiş olmasına karşın uygulanmamasından şikâyetçiydi.
İki ülke ayrıca Rusya’nın bu durumdan yararlanıp Osmanlı topraklarında, özellikle de Balkanlar’da yaşayan Hıristiyan nüfus üzerinde etkisini artırmasından rahatsızlık duyuyordu. Kırım Savaşı da Rusya’nın bu tür müdahalelerinin sonucunda çıkmıştı. Savaştan sonra iki Avrupa devleti bu konudaki rahatsızlıklarını açıkça dile getirdiler ve Hıristiyan nüfusun hukuksal durumunda öngörülen iyileştirmelerin bir an önce yapılmasını, konunun 1856 Paris Kongresi’nde görüşülmesini istediler. Yapılacak iyileştirmeler, hazırlanacak barış antlaşması metninde de yer almalıydı.
Osmanlı devlet adamlarından Âli Paşa ve Fuad Paşa, büyük devletlerin bu konuyu gerekçe gösterip müdahaleye girişmelerini engellemek ve Osmanlı Devleti’nin de temelde bu tür iyileştirmelerden yana olduğunu göstermek amacıyla harekete geçtiler ve bazı reformları içeren bir taslağı 7 Mayıs 1855’te İstanbul’daki yabancı ülke elçiliklerine ilettiler. İngiltere elçisi Lord Stratford Canning, Avusturya elçisi Prokesch ve Fransa elçisi Thouvenel’in katıldığı bir dizi görüşmede üzerinde çalışılan bu taslağa son biçimi verildi. 18 Şubat 1856’da yayımlanan Islahat Fermanı, Tanzimat Fermanı’nın padişah iradesini sınırlayan ve kişi haklarını öne çıkaran hükümlerini tekrarlıyor, ırk ve din ayrımı yapmaksızın bütün Osmanlı uyruklarının can, mal ve namus dokunulmazlığını, yasalar önünde eşitliğini, özel tasarruf haklarını güvence altına alıyordu.
Islahat Fermanı İçeriği Nedir?
Ayrıca kamu görevlerine ve askere alınmada kimseye ayrıcalık tanınmaması, vergi adaletinin sağlanması, Müslüman olmayanlara belli koşullarla ulusal Ve dinsel eğitim özerkliği verilmesi karar altına alınmıştı. Bu arada iltizam kaldırılıyor, müsadere, işkence ve kötü muamele yasaklanıyordu. Fermanın Tanzimat Fermanı’ndan içerik olarak önemli bir farkı, yabancılara Osmanlı topraklarında önemli ayrıcalıklar tanımasıydı. Örneğin yabancı sermayeye madencilik, tarım işletmeciliği, demiryolu ayrıcalıkları, ortak yatırım olanakları getirilmişti.
30 Mart 1856’da imzalanan Paris Antlaşmasına da bağlayıcı bir hüküm olarak giren Islahat Fermanı, Osmanlı Devleti’nde meşruti yönetime geçişi hızlandıran, buna karşılık yabancı sermayenin ülkedeki etkisini artıran, Avrupa devletlerinin yeni ıslahat istekleriyle yoğun müdahalelerine olanak tanıyan bir siyasal-ekonomik süreç başlattı. Fermanın öngördüğü yenileştirme ve düzenlemelerin önemli bir bölümü gene de gerçekleşmedi. Örneğin Hıristiyanların da ordunun her yerinde silah altına alınması uygulaması ancak II. Meşrutiyet’in ilanından (1908) sonra başlayabildi.
Kaynak – 2
Islahat Fermanı nedir? Islahat Fermanı’nın tarihi, özellikleri, konusu, hakkında bilgi.
Islahat Fermanı; 1839 da açıklanan Tanzimat Fermanı’nın uygulamasına açıklık getirmek ve azınlıklara daha çok hak ve özgürlük vermek için ilan edilen belgedir (28 Şubat 1856).
Sadrazam Ali Paşa’nın öncülüğünde, Sultan Abdülmecit’in onayıyla Paris Antlaşmasından bir buçuk ay önce devlet yüksek görevlileriyle din büyüklerinin bulunduğu törende okundu. Osmanlı Devleti’nin Batılı bir görünüm kazanmasına yönelik bir yapı değişikliğini içeren fermanla ordu yeni bir düzene sokulacaktı. Eyaletler tüzüğü hazırlanacak, Devlet Şurası (Danıştay) ile İl Meclisleri kurulacak, ayrıca karma mahkemeler oluşturulacaktı.
Bu değişiklikler, Kırım Savaşı’na katılan Avrupa devletleri tarafından önceden kararlaştırılmış, savaştan sonra Rusya’nın Osmanlı Devleti içindeki azınlıklara etki etmemesi için bir tür önlem değeriyle Osmanlı Devleti’ne kabul ettirilmişti. 1 Şubat 1855’te Kırım Savaşı’nın sonuçlarını belirleyecek antlaşmanın koşullan belirlenirken, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde yaşayan Katolik ve Ortodoks Hristiyan halkın durumu, hak ve ayrıcalıkların artırılması üzerine ısrarla duruldu.
Bu konuda, Osmanlı Devleti, azınlıklara dinsel ayrıcalıklar ve bazı haklarla adalet ve bağımsızlık konularında eşit davranılması ilkesini benimserken. Ruslar azınlıkların Avrupa devletlerinin garantisi altında olmalarını, Fransızlar uyrukluk eşitliği, İngilizler din serbestliğiyle hukuk eşitliği konularında görüş sahibiydiler. Osmanlılar, daha çok Fransa’nın savına yaklaştılar.
Uzun süren tartışmalardan sonra, İngilizlerle Avusturyalılar da Fransa’nın ileri sürdüğü ilkeyi kabul edince. Osmanlı Devleti, bu doğrultuda bir ıslahat yapılmasını kabul etmek zorunda kaldı. 35 maddeden oluşan fermanla Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşayan azınlıklara birçok ayrıcalıklar tanındı. Islahat Fermanı, anayasal gelişmeler doğrultusunda, Sened-i İttifak ve Gülhane Hattı-ı Hümayunu’ndan sonra üçüncü önemli belgedir. Yasal açıdan hükümdarın yetkileri, işlem ve eylem bakımından azaltıldı. Kamu yönetiminin kendiliğinden yoluna girmesine çalışıldı.
