Mikroskop Ne İşe Yarar? Nasıl Büyütür? Neye Benzer?

6
Advertisement

Mikroskop nedir? Mikroskop ne işe yarar, nasıl kullanılır, nasıl büyütür? Mikroskopun yapısı ve özellikleri hakkında bilgi.

Mikroskop Ne İşe Yarar?

Mikroskopla, çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük olan canlı şeyleri görebiliriz. Hayvanların ve bitkilerin ayrıntılı yapısını inceleyebiliriz; küçük hayvanların beslenişlerini, hareket edişini, kendilerini savunuşunu ya da başkalarına saldırışını gözleyebiliriz. Jeologlar bunu, kültelerin iç yapısını araştırmakta kullanırlar: Bir bölgede petrol aradıkları zaman, sondaj deliklerinden alınmış örneklerden gelen ince külte levhalarını inceleyerek bölgede petrol bunulup bulunmadığını anlayabilirler. Bu örnekler kültenin eskiden neden yapılmış olduğunu gösterir. Mikroskop endüstride, metallerin ve kumaş yapmakta kullanılan ipliklerin yapısının incelenmesinde olduğu gibi, birçok yerde kullanılır. Ama her şeyin üstünde, mikroskop denince aklımıza hastalıkların incelenmesi gelir, çünkü mikroskopun keşfine kadar bakterilerin ve hastalığa sebep olan başka organizmaların varlığını bilmiyorduk. O keşfedildikten sonra birçok «mikroplar» tanındı ve onları yenmek mümkün oldu.

Bir yaprağın yüzeyi, çıplak göze düz görünebilir, ama mikroskop altında, bitkinin nefes almasını sağlayan ince delikler görülebilir. Kanımız kırmızı bir sıvı gibidir, ama mikroskop altında onu, içinde çok küçük, yuvarlak, binlerce sellül, yuvar yüzen soluk, saman renkli bir sıvı (plasma) olarak görürüz. Ayrıca mikroskop cisimleri büyütür ve böylece normal olarak göremediğimiz yapıları görebiliriz. Ama mikroskopun amacı, sadece küçük bir cismin büyütülmüş bir görüntüsünü vermek değildir, birbirine çok yakın olan iki küçük cismi birbirinden ayırt etmek, bir cisim olarak değil, iki cisim olarak göstermektir. Bir mikroskopu kullandığınız zaman, biraz saydam bir cisim arasından ışık geçmelidir. Sonra, görüntüsü mercekler (objektif ve oküler) tarafından büyütülerek gözümüze büyümüş görünür.

Ayna, cisim üzerine ışık toplayıcı bir mercek olan kondansör arasından ışığı yukarıya yansıtır. Cisim ince ve biraz saydam olmalıdır; böylece ışık arasından geçebilir ve normal olarak bir cam levha üzerine konur. Objektif merceği cismin büyütülmüş bir görüntüsünü verir. Bu görüntü oküler üzerine «düşürülür», o da daha fazla büyütür ve oküler önünde uygun bir yerde bulunan göze verir. Dolayısıyla ışık ışınları, aynadan yukarıya doğru, sırayla, kondansör, cisim, objektif merceği ve oküler arasından geçerek, gözleyicinin önüne gider. Büyütme gücü 12’den 2.000’e kadar değişir. Bunda objektifin payı büyüktür. 50X lık bir objektif ve 4X lik bir okülerle 200X lık bir büyütme elde edilir. Büyütme, cismin çapının kaç kere büyütüldüğüdür: 100X nın anlamı, uzunluğun ve genişliğin yüz kere arttığıdır. Buradaki resimde görülen alet bir bileşik mikroskoptur, çünkü cismi büyütmek ve netleştirmek için, sadece bir mercek yerine bir sıra mercek kullanılmaktadır. Oküler, genel olarak, oküler gövdesini oluşturan bir borunun birer ucuna konmuş iki mercekten yapılmıştır. Objektif ona kadar mercekten oluşmuş bulunabilir. Böyle olması görüntünün, bir mercek halinde çoğunlukla olduğu gibi, kenarlarının renkli görünmesini ve bükülmesini önler. Bu mikroskop üzerinde üç objektif vardır, ama bazı mikroskoplarda bir, iki, ve hatta dört objektif bulunur (her biri başka bir büyütme gücü vermek üzere). Bunlar bir revolver üzerine vidalanmıştır ve revolveri, gereken mercek uygun duruma gelinceye kadar döndürerek, yüksek, orta, ya da düşük bir büyütme gücü elde edilebilir.

mikroskop

Kaynak : pixabay.com

Mikroskop Nasıl Büyütür?

İnsanoğlu, çıplak gözle 100 m (0.1 mm)’den küçük objeleri göremez. Mikroskop böylesi küçük objelerin, gözle görülmesini sağlamak amacıyla tasarlanmış bir alettir. Yani büyütme görevi görür. Günümüzde ışık mikroskobu, stereo mikroskobu ve elektron mikroskobu gibi çok çeşitli mikroskoplar bulunmaktadır.

Advertisement
Işık mikroskobunun dört tip elemanı vardır:
  • ***Destek elemanları: Ayak, kol, gövde tüpü ve tabla gibi mikroskobun metal parçalarından olup, büyütme elemanlarını desteklemektedir.
  • ***Büyütme elemanları (optik sistem): Birkaç mercekten oluşmaktadır. Işık mikroskobunda farklı mercek sistemleri vardır.

Oküler Mercek Sistemi: Gövde tüpünün üst ucunda yer alır ve genellikle çıkartılabilir niteliktedir. Oküler üzerinde büyütme gücünü gösteren bir işaret bulunur.

Objektif Mercek Sistemi: Gövde tüpünün alt kısmına sabitlenmiş şekilde, iki veya daha çok farklı büyütme kapasitesine sahip objektif mercekleridir. Üzerinde 4x, 10x, 40x ve 100x gibi büyütme kapasiteleri yazılıdır. Mikroskobunuzun ne kadar büyüttüğünü, oküler mercek ile objektifin büyütme değerlerini çarparak bulabilirsiniz.
(10 x 10 = 100 veya 10×40 = 400 gibi).

Kondansör: Tabla ortasındaki açıklığın altında yer alan mercekler sistemi veya tek bir mercekten oluşur, işlevi geniş bir ışık konisini; incelenen numuneye yansıtmaktır.

  • ***Işık kaynağı: Mikroskop üzerine sabitlenmiş, içinde düşük voltajlı ampulün bulunduğu ışık kaynağı olduğu gibi, dış ortamdaki ışıkları, gözlenecek cisme odaklayan bir ayna da olabilir.

Işık kaynağından cisme odaklanan ışığın miktarı, tablanın altında yer alan diyafram ile ayarlanır. Işığın, ışık kaynağından göze kadar olan akış sırası aşağıdaki gibidir.

Işık kaynağı ⇒ Diyafram ⇒ Gözlenecek cisim ⇒ Objektif ⇒ Oküler ⇒ Göz

  • ***Ayar düğmeleri: Bir cismin net görülebilmesi için, odak noktasında bulunması gerekir. Gözlenecek cismin odak noktasına getirilmesi, ince ve kaba ayar düğmeleriyle yapılmaktadır. Objektif değiştiğinde odak noktası da değişeceğinden tabla, bu ayar düğmeleriyle aşağı veya yukarı hareket ettirilerek tekrar odak noktasına getirilir.
mikroskop

Kaynak: pixabay.com

Mikroskopun Kullanımı

Mikroskopun kullanılma ve bakımıyla ilgili bir kaç noktayı akılda tutmak gerekir. Cismi taşıyan lama, tabla üzerine konur ve lama tutucu pensle yerinde tutulur. Cisim üzerine odağı getirmek için, önce mikroskop gövdesini, kaba ayar vidası yardımıyla, objektifin altı cisme hemen hemen değinceye kadar, indirmek gerekir. Sonra kaba ayarı size doğru döndürerek ve böylece tübü yukarıya doğru hareket ettirerek, cisim odağa getirilir. Düşük güçte ayarlar için, cisim kaba ayarla kabaca odağa getirildikten sonra, ince ayar vidasını kullanmak gerekir. Hep yukarıya doğru ayar yapınız. Böyle yapmakla, boruyu fazla iterek merceği ya da cismi sakatlamayı önlersiniz.

Advertisement

Işıklandırmanın, çok aydınlık bir görüş alanı verecek gibi ayarlanmış olması çok önemlidir. Eğer mikroskopta bir kondansör varsa, aynanın düzlem tarafı, ışığı lamaya yöneltecek biçimde kullanılmalıdır. Mercekler, iyi kaliteli bir deriyle temizlenmelidir. Eğer herhangi bir toz kalırsa, kumaş saf alkolle ıslatılabilir.


6 yorum

  1. ayşe bilgesu on

    acayip uzun hiç bir şey anlamadım okumam 30dakkamı aldı yazmam 2 buçuk saatimi aldı

Leave A Reply