Şu anda Çin’in işgali altında olan Tibet bölgesinde yaşayan halkında ismi olan Tibet’lilerin ilginç özellikleri ve tarihleri hakkında bilgi.
Bu geniş ülkede nüfus çok azdır. Halkın %20’si, tapınaklarda yaşayan, din adamlarıdır. Buda dininde olan Tibetliler’in tapınakları, kasaba büyüklüğünde bir pazar yeridir. Çin ve Hindistan’dan gelen kervanlar buralarda mal değiş-tokuşu yaparlar.
Moğol ırkından olan Tibetliler’in kendilerine özgü dilleri, edebiyatları vardır. Bu sert iklimde yaşamak onları, her şeye göğüs germeye alıştırmıştır. Konuksever, iyi kalpli insanlardır.
Halkın büyük çoğunluğu göçebe olarak yaşar. Bunlar, «yak» denilen öküzle sığır ve koyun beslerler. Tibet’te ulaştırma da yaklarla yapılır. Tibet’te at da yetiştirilir. Ufak yapılı, dayanıklı olan bu atların ayakları kuvvetlidir. Bu da, buzlu, sert toprağı eşelemelerinden ileri gelir. Daha çok güneyde ve doğu kesiminde oturan Tibetliler, çifçilik yapar, tütün, arpa, mısır ve sebze yetiştirirler.
Kadınların Cenneti
Tibet’te aile hayatı alışılanların dışındadır. Kadınlar birkaç erkekle evlenebilirler. Erkeklerin azlığı buna sebep gösterilir. Kadınlar büyük söz sahibidirler. Bu yönden dünya kadınları Tibet’i «Kadınların Cenneti» sayarlar.
Tibetli kadınlar evlerinde oturup ev işleriyle, el işleriyle uğraşırlar. Bu arada halı, ipekli kumaş dokur, nakışlar işlerler. Birçok sanat eserleri, böylece, evlerde doğmuştur. Tapınaklarda kullanılan perdeler, örtüler, resimler çoğunlukla Tibetli kadınların elinden çıkmıştır. İş işlerke^n toplu bir halde, şarkı söyleyerek çalışmak Tibetli kadınlar arasında eski bir gelenektir.
Dinî başkan olan Lama, aynı zamanda devlet başkanıdır. İki lama vardır: «Pançeu Lama» ülkenin yalnız ruhani başkanıdır. «Dalay Lama» ise hem ruhani, hem de siyasi başkandır. Tibetliler Buda’nın ruhunun Dalay Lama’ ya geçtiğine inanırlar.
Tarihte Tibet
VI.-VII. yüzyıllarda Tibet büyük, kudretli bîr devletti. Hindistan’dan buraya gelen Buda dini, çok geçmeden Tibet’i merkez haline getirdi.
1251 ‘de Mengü Han Tibet’i Türk-Moğol İmparatorluğu topraklarına kattı. Cengiz’ in torunlarından Kubilay Han da Tibet’i ele geçirerek Lamalar’ın güçlerini kırdı. XVI. yüzyılda yapılan bir devrimle Dalay Lama, Tibet’in sivil hükümdarı oldu. Yüzyıl kadar sonra, Tibet Çin’in kontrolü altına girdi. Bu arada Tibet’in kapıları dış dünyaya kapatıldı. Ülke, esrarlı bir toprak haline geldi. 1911’deki Çin ihtilali üzerine Tibet bağımsızlığını kazandı. 1960’ta Kızıl Çin, Tibet’i istilâ etti. Dalay Lama önce kaçtı, altı ay sonra Lhasa’ ya döndü. 1961’de yapılan bir anlaşmayla Kızıl Çin’in Tibet üzerindeki egemenliği tanındı. Bugün, Tibet iç işleriyle din işlerinde bağımsızdır. Ordusu, dış işleri ise Çin’in elindedir.
