Öldükten sonra vücutta ne gibi değişiklikler olur? Ölüm saati nasıl belirlenir? Ölüm sonrası vücudun aşamaları hakkında
Ölüm, yaşamın en temel gerçeklerinden biri olup tüm organizmalar için kaçınılmazdır. Ölümden sonra vücutta birtakım değişiklikler gerçekleşir. Bu değişimler temel alınarak ölümden sonraki aşamalar dörde ayrılmıştır. Bu aşamalar, ölümün gerçekleştiği zamanın ve nedenin belirlenmesinde kullanıldığında, bilhassa adli tıp için önemlidir.
Kaynak: pexel.com
Filmlerde ve dizilerde bu aşamaları tanımlayan terimleri duymuş olabilirsiniz. Teknik terimleri duymamış olsanız bile olay yeri soruşturması ile ilgili yapımların meraklısı olan herkes, maktulün bedeninde bazı belirtilere özellikle dikkat edildiğini bilir.
Ölümden sonraki aşamalar
Ölüm gerçekleştiğinde, vücutta sırasıyla bir dizi değişim meydana gelir. Bedenin içinde ve dışında gerçekleşen bu değişimler, ölümden sonraki aşamaların belirleyicisidir. Ölümden sonra beden üzerinde yapılan patolojik inceleme ölümün gerçekleşme zamanının tahmin edilebilmesini sağlar. Ancak bu aşamalar sabit sürelerle gerçekleşmediğinden bir tanık tarafından ya da başka bilgilerle doğrulanmadıkça, ölümün gerçekleştiği saatin kesin olarak belirlenmesi mümkün değildir.
Ölüm zamanı ile beden üzerinde yapılan inceleme arasında geçen süre PMI (Post Mortem Interval) olarak adlandırılır. PMI ne kadar uzun olursa ölüm saatinin tahmin aralığı o kadar uzar; bir başka ifade ile ölüm zamanın belirlenmesi o kadar zorlaşır.
Ölüm sonrasında beden, Pallor Mortis, Algor Mortis, Rigor Mortis ve Livor Mortis olmak üzere 4 aşamadan geçer.
Pallor Mortis
Pallor Mortis (Latince pollor “solgunluk”, mortis “ölüm” anlamına gelir.), ölümden sonraki ilk aşamadır. 15-30 dakika içinde kılcal damarların yetersizliği nedeni ile beden, bilhassa yüz soluklaşır. Bu ilk işarettir. Eğer ölü beden ölümden çok kısa bir süre sonra bulunmazsa ölüm zamanının belirlenmesinde önemsizdir. Pollar Mortis aşamasında cinsiyetler arasında farklılık söz konusu değildir.
Kaynak: pexels.com
Algor Mortis
Algor Mortis (Latince algor “soğukluk” anlamına gelir.), ölümden sonraki ikinci aşamadır. İnsan sıcak kanlı bir organizmadır. Yani dış ortamdan bağımsız olarak iç sıcaklığımızı kontrol edebilir ve koruyabiliriz. Ancak bu özellik ölümün gerçekleşmesi ile sona erer. Bu nedenle ölüm sonrasında vücut sıcaklığı kademeli olarak ortam sıcaklığına doğru düşer. Eğer ortam sıcaklığı vücut sıcaklığından yüksekse (çöl gibi) vücut sıcaklığı artar; tam tersine hava soğuk olduğunda düşer.
Vücut sıcaklığının dış ortama uyumlanma hızı, PMI’nin bir göstergesi olarak kullanılır. Bununla birlikte bulunulan ortamın sıcaklık dalgalanmaları ve ölü bedenin üzerindeki giysilerin kalınlığı ya da ölüm gerçekleşmeden önce alınmış olan ilaçlar gibi bir dizi faktör, ölü bedenin ortam sıcaklığına uyumlanma hızını etkileyebilir. Bu nedenle ölüm zamanının belirlenmesinde tek başına etkili değildir.
Rigor Mortis
Rigor Mortis (Latince rigor “sertlik” anlamına gelir.), ölümden sonraki üçüncü aşamadır. Vücut ölümden sonra yumuşak bir yapıdadır ancak kaslarda meydana gelen biyokimyasal değişimler ölü vücudun uzuvlarının sertleşmesine yol açar.
Rigor Mortis’e neden olan biyokimyasal süreç;
Rigor Mortis’in biyokimyasal nedeni kas dokusunda, temel enerji kaynağı olan ATP’nin (adenosin trifosfat) tükenmesidir. Kaslarımız miyosin ve aktin adı verilen 2 gruptan oluşur. Bu iki yapı birbirine doğru hareket eder ve bir bağ oluşturur. Bu bağların birbirinden uzaklaşması yani gevşemesi için enerjiye ihtiyaç duyulur. Ancak solunumun durması, daha fazla ATP üretilememesine yol açar. Bu nedenle kaslar bulundukları pozisyonda sertleşir. Bu değişim tüm vücutta aynı anda gerçekleşmez. Göz kapakları ve yüz kasları gibi daha küçük kas grupları daha önce sertleşir.
Kaynak: pixabay.com
Rigor Mortis ne kadar sürer?
Genellikle ölümün meydana gelmesinden 2 saat sonra ortaya çıkar ve 8 saat sonra tamamlanır. Ancak vücudun bu aşamada kaldığı süre 2 güne kadar uzayabilir. Dış ve iç faktörlere sıkı sıkıya bağlı olarak bu aşama, ayrışma sürecinin başlaması ile tamamen ortadan kalkar.
Livor Mortis
Livor Mortis (Latince livor “mavimsi renk” anlamına gelir.), son aşamadır. Ölüm gerçekleştiğinde kalp durduğundan vücuttaki kırmızı kan hücreleri yer çekiminin etkisi ile aşağı doğru hareket eder. Ölü bedenin pozisyonuna bağlı olarak, kan vücudun aşağıda kalan bölgelerine toplanır ve koyu kırmızı, morumsu lekelere neden olur.
Başlangıçta morumsu lekelere baskı uygulandığında derinin rengi açılır; baskının ortadan kalkması ile morumsu renge geri döner. Ancak yaklaşık 12 saat sonra kan sabitlenir ve basınç uygulansa da cildin rengi beyazlamaz. Bu aşamada yapılan tıbbi inceleme, ölüm zamanın belirlenmesinde önemli bilgiler verir. Bununla birlikte morlukların oluşma bölgelerine bakılarak, ölü bedenin taşınıp taşınmadığı anlaşılabilir.
Sonuç olarak ölümün bu dört aşaması ayrı ayrı başlamakla birlikte birbirinin içine geçerek yani örtüşerek devam eder. Daha önce de değinildiği gibi bu aşamalar birçok faktörden etkilendikleri için yapılan tıbbi incelemelerde bedenden elde edilen veriler diğer verilerle karşılaştırılarak doğrulanır.
