Toplumsal ilişki türleri nelerdir? Toplumsal ilişki türlerinin özellikleri, birincil, ikincil ilişkiler hakkında bilgi.
Toplumsal İlişki Türleri
Toplumsal ilişkilerin biçimi ve özelliği ilişkilerin ortaya çıktığı toplumsal yapının şekline göre değişir. Buna göre toplumsal ilişkiler; ilişkilerin niteliğine, kuruluş biçimine, yapılarına ve bireylerin ilişkiye girme biçimine göre çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir.
• İlişkilerin niteliğine göre toplumsal ilişkiler, birincil ve ikincil ilişkiler olmak üzere ikiye ayrılır:
Birincil ilişkiler; aralarında yerel yakınlık olan kişiler arasında, az sayıda üyeden oluşan gruplarda ortaya çıkan uzun süreli ilişkilerdir. Bu tür ilişkilerde bireyler arasında samimi ve yakın ilişkiler olur. Grup çıkarları, bireysel çıkarlardan önde gelir. İlişkiyi kuran taraflar, yüz yüzedir ve birbirleri hakkında kapsamlı bilgi sahibidir. Birincil ilişkiler, resmî olmayan denetim yollarıyla denetlenir (kınama, ayıplama, alay gibi).
Birincil ilişkiler; arkadaşlık ilişkileri, aile üyeleri arasındaki ilişkiler, öğretmen-öğrenci ilişkisi gibi ilişkilerdir. Genellikle aile, arkadaşlık, köy gibi gruplarda gerçekleşir.
İkincil ilişkiler; yüzeysel, duygu yüklü olmayan ilişkilerdir. İlişkiyi kuran taraflar, birbirleri hakkında sınırlı bilgilere sahiptir. Bireysel çıkarlar doğrultusunda kurulur. İkincil ilişkiler, resmi denetim yollarıyla denetlenir (yasa, tüzük ve yönetmelikler gibi).
İkincil ilişkiler; satıcı-alıcı, oyuncu-seyirci, subay-er, amir-memur ilişkisi gibi ilişkilerdir. Ordu, meslek kuruluşları, şehir gibi gruplarda görülen ilişkiler, ikincil ilişkilerdir.
• İlişkilerin kuruluş biçimine göre toplumsal ilişkiler, resmî ilişkiler ve resmi olmayan ilişkiler olmak üzere ikiye ayrılır:
Resmi ilişkiler; resmi denetimle gerçekleşen ilişkilerdir. Bunlar, daha çok ikincil ilişki özellikleri taşır. Memur-amir, subay-er ilişkisi gibi resmi kurallarla belirlenmiş ilişkilerdir.
Resmî olmayan ilişkiler; resmi denetimle gerçekleşmez. Bunlar daha çok birincil ilişki özellikleri taşıyan arkadaşlık, akrabalık ilişkileri gibi ilişkilerdir.
• İlişkilerin yapısına göre toplumsal ilişkiler, geleneksel ve akılcı ilişkiler olmak üzere ikiye ayrılır:
Geleneksel ilişkiler; töre, âdet, görenek ve gelenekler çerçevesinde gerçekleşir. Örneğin; köy yaşamındaki ilişkiler geleneksel ilişkilerdir.
Akılcı ilişkiler; duygusal yanı olmayan, daha çok iş yaşamında ortaya çıkan, mantığın ağır bastığı ilişkilerdir.
• Bireylerin ilişkiye girme biçimine göre toplumsal ilişkiler, zorunlu ilişkiler ve zorunlu olmayan ilişkiler olmak üzere ikiye ayrılır:
Zorunlu ilişkiler, insanların isteğine bağlı olmayan, gerçekleştirilmek zorunda kalınan ilişkilerdir. Örneğin; bir aile ortamında doğarız ve aile ilişkilerimizi sürdürmek zorundayız.
Zorunlu olmayan ilişkiler; kendi isteğimize bağlı olarak gerçekleştirdiğimiz ilişkilerdir. Örneğin; arkadaşlarımızı özgürce kendimiz seçeriz. Bu nedenle arkadaşlık, zorunlu olmayan bir ilişkidir.
