Türkiye’nin Denizleri ve Adaları (Boğazlar, Tuzluluk Oranı, Özellikleri)

Türkiye’de bulunan denizler, denizlerdeki adalar, iç denizler ve boğazlar, coğrafi özellikleri, tuzluluk oranları, adaları hakkında bilgi.

Türkiye, ülkesini çevrelemiş denizler ve bunları birleştirmiş boğazlarla okyanus aşırı ülkelere bağlıdır. Bu durum, Türkiye’ye deniz ulaştırması ve ekonomisi yönünden de önemli kolaylıklar sağlamıştır. Denizlerin ulaşım ve ekonomik yönünden sağladığı avantajlardan yeterince yararlanmak için bu denizleri ve önemlerini yeterince tanımaya bağlıdır. Şimdi kısaca bu denizlerimizin özelliklerini tanıyalım.

Karadeniz:

• * İstanbul ve Çanakkale boğazları ile Akdenize bağlı bir iç denizdir.
• * Alp orojeniz ile oluşmuş kıvrım sistemleri ile birinci zaman öncesi arazilerden oluşmuş iki büyük ünite arasında bulunan geniş bir çanaktır.
• * Yüzölçümü 460.000 km2’dir.
• * Karadeniz’in boyu 1200 km ve eni de 250-600 km arasında değişir.
• * Karadeniz’in ortalama derinliği -1300 m’dir.
• * Karadeniz’in güney kıyıları genel olarak boyuna kıyılarından kuzey kıyıları ise alçak kıyı tiplerinden oluşur. Bu yüzden kuzey kıyılarında kıta sahanlığı nispeten geniştir.
• * Karadeniz, jeolojik oluşum bakımından üçüncü jeolojik zaman sonlarının eseridir. Üçüncü zaman sonlarında başlayan tektonik hareketler, dördüncü zamanda da devam etmiş ve bugünkü görünümü kazanmıştır.
• * Karadeniz’in suları genel olarak serindir. Ekvatora uzak olması ve yıl boyunca kuzeyden serin ve bol su taşıyan akarsularla beslenmesi sularının sıcaklığının düşük olmasına neden ol-, muştur.
• * Karadeniz’in yaz sıcaklık ortalaması 20°-24°, kış sıcaklık ortalamaları ise 20° -30° ile 12° -13° arasında değişir.
• * Karadeniz’in en soğuk bölümleri, kuzeybatı kesimleri ile Azak Denizi çevresidir.
• * Karadeniz’in tuzluluk oranı düşüktür. Yüzey sularının tuzluluğu, yaklaşık %o 18 ile %o20 arasındadır.
• * Karadeniz’in suları mineral bakımından fakirdir.
• * Karadeniz’de yüzey ve derinlik suları arasında su döngüsünün olmaması ve derin su kütlelerinde, kükürtlü hidrojen gazının bulunması -200 metre derinlerden sonra canlı yaşamını engellemiştir.
• * Karadeniz’in havza etekleri ile taban düzlükleri sürekli çökmekte ve tortul maddelerle örtülmektedir. Bu yüzden demir, bakır, manganez ve uranyum gibi bazı metalik madenler oluşmuştur.

Marmara Denizi:

• * Marmara Denizi’nin tümü Türkiye sınırları içinde bulunmaktadır.
• * İstanbul Boğazı ile Karadeniz’e ve Çanakkale Boğazı ile de Ege Denizi’ne açılır.
• * Marmara Denizi bir iç denizdir.
• * Yüzölçümü 11.500 km2’dir.
• * Ortalama derinliği -200 ile -500 metre arasında değişir.
• * Adalar bakımından, Marmara Denizi önemlidir.

Adalar iki gruba ayrılır.

Adalar

İstanbul’a dahil olan bu adalar dokuz adettir. Bunlar; Büyükada (5.4 km2), Heybeliada (2.5 km2) ve Burgaz (1.5 km2) adadır. Diğerleri Sedef, Eşek, Kınalı, Sivriada ve Yassı adadır. Bursa iline bağlı tek ada İmralı adaşıdır.

• Marmara Denizi’nin suları oldukça tuzludur. Yüzeydeki tuzluluk oranı %o 22 iken en derin yerlerde bu oran %o 38.5’u bulur.
• Marmara Denizi tektonik hareketler sonucu oluşmuştur.

Ege Denizi:

• Doğu Akdeniz’in bir kol denizidir.
• Anadolu ile Balkan yarımadası arasında yer alır.
• Çanakkale Boğazı, Marmara Denizi ve İstanbul Boğazı ile Karadenize açılır. Akdeniz ile sınırı Girit-Kasos-Kerpe ve Rodos yönünde bir hat oluşturur.
• Yüzölçümü 214.000 km’dir.
• Ortalama derinliği -1350 metre olup daha derin olan Doğu Akdeniz çanağı ile ondan daha az derin olan Karadeniz çanağını birbirinden ayırır,
• Ege Denizi’nde ada-adacık ve çıplak kayalıklardan oluşan yirmibin dolayında ada bulunmaktadır. Bunlar arasında yüzölçümü 100 km2 ve daha fazla olanların sayısı 24 adet kadardır.

• Lozan antlaşmasına göre, Türkiye kıyılarına 5 km kadar yakın olan ada ve adacıklar Türkiye’ye kalmış, diğerlerinin hepsi Yunanistan’a bırakılmıştır.
• Ege Denizi yıl boyunca az çok ılık olan bir denizdir. Yüzey sularının yazları ortalama sıcaklığı 25° kış ortalama sıcaklığı 8° -10°’dir.
• Ege denizinin suları oldukça tuzludur. Ortalama %o 35’dir.
• Ege Denizi oksijen bakımından zengin, fakat mineral besin maddeleri oranı düşüktür.
• Ege Denizi petrol, doğalgaz ve metalik madenler bakımından zengindir.

Akdeniz:

• * Eski Dünya karalan arasında yer alan bir ara denizdir.
• * Avrupa’ya doğru iyice sokulmuş iki önemli kol i denizi vardır. Bunlar Ege Denizi ve Adriyatik Denizi’dir.
• * Akdeniz 2.9 milyon km2 yüzölçüme sahiptir.
• * Ortalama derinliği -1400 metredir.
• * Yüzey sularının sıcaklığı kışın 10° -15°, yaz sıcaklığı 24° – 25°’dir.
• * Akdeniz’de tuzluluk oranı ortalama %o38’dir.

İstanbul Boğazı

• * Karadeniz ve Marmara denizlerini bağlayan önemli bir deniz su yoludur.
• * Kuşuçumu uzunluğu yaklaşık 31 km’dir.
• * Ortalama derinliği -45 metredir.
• * İstanbul Boğazı Dünya deniz boğazları arasında en işlek ve en dar deniz su yoludur.
• * Boğazın en geniş yeri 3.6 km en dar yeri ise 0.7 km’dir.
• * İstanbul Boğazı dördüncü jeolojik zamanda oluşmuş olup Ria tipi kıyılara örnektir.

Çanakkale Boğazı

• * Marmara Denizi’ni Ege ve Akdeniz’e bağlar.
• * Stratejik önemi çok yüksek bir boğazdır.
• * Boğazın ortalama kuşuçumu uzunluğu 62 km’dir.
• * Boğazın genişliği kuzey ağzında 3.2 km, güney ağzında 3.6 km’dir.
• * Boğazın ortalama derinliği -50 metredir.
• * Boğaz dördüncü zamanda oluşmuş olup Ria tipi kıyılara örnektir.
• * Çanakkale Boğazı deniz trafiğine çok uygundur. Güney – Kuzey ağızları arasında ortalama -50 metre derinliğinde bir oluk bulunması bunda esas rolü oynar. Ancak kıyılarda tehlikeli yerlerde vardır. Örneğin Nara burnu uzaktan seçilmesi güç ve ince bir engeldir. Burada zaman zaman deniz kazaları olmaktadır.