Ağrı ilinin tarihi özellikleri, yaşamış olan medeniyetleri, tarihçesi. Ağrı ilinde bulunan tarihi eserler, mekanlar.
Ağrı şehir Merkezinin Gece Görünümü
Ağrı’nın Tarihçesi: Tarihi İÖ 2000 yılına kadar inen Ağrı’da Hitit ve Mitanniler’in kültür izleri vardır. Mitannilerden sonra Urartu, Kimmer, İskit ve Pers egemenliklerini yaşayan bölge, Perslerin yıkılması üzerine Roma-Part ve Bizans-Sasani mücadelelerinde zaman zaman el değiştirdi. Halife Osman döneminde (644-656) Müslüman akınlarına uğradı ve 10. yüzyılın ortalarında Bizans egemenliğine girdi.
1054’te Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey’in başlattığı Anadolu Seferi ile Ağrı, Türk yönetimine geçti ve Malazgirt Zaferi ile de Ağrı’daki Türk egemenliği pekişti. Selçuklu İmparatorluğu’nun parçalanmasıyla bölge önce Irak Selçuklularının, daha sonra da Azerbaycan Atabeyleri İldenizlerin egemenliğine geçti. 13. yüzyılın ilk çeyreğinde bölgede Harzemşahlar egemenliği kuruldu. Ancak bu egemenlik kısa sürdü. 1243’te Moğolların yönetimine girdi, bunu Celâyirlilerin egemenliği izledi. Bugünkü Doğubeyazıt Celâyirlilerden Sultan Ahmet’in kardeşi Bayezit tarafından büyük ölçüde onarıldı ve adını ondan aldı. Timur’un Anadolu seferinde de ele geçirilen yerler arasında Ağrı da yer alıyordu. Timur’un geri çekilmesşinden sonra il sırasıyla Karakoyunluların, 1467’de Akkoyunluların ve 1502’de Safevilerin egemenliğine geçti, Çaldıran Zaferi ile (1514) de Osmanlıların yönetiminde Van’ın 14 sancağından biri olan Ağrı, Tanzimat sonrasında Erzurum’a bağlandı. Ağrı toprakları ilki 1828’de olmak üzere 1854 ve 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında birkaç kez kısa süreli Rus işgaline uğradı, son kez Birinci Dünya Savaşı’nda işgal edilen bölge, 15 Nisan 1918’de Rus işgalinde kuruldu. Türkiye ve Sovyetler Birliği ile 1921’de yapılan antlaşmayla Ağrı’nın sınırları saptandı. 1932’de yapılan bir düzeltmeyle bu sınır Küçük Ağrı doruğunun 5 km güneydoğusundan geçen çizgi olarak belirlendi.
Cumhuriyet ile birlikte il durumuna getirilen Ağrı’nın merkezi Doğubeyazıt’tan küçük bir kasaba olan Karaköse’ ye taşındı.
İshak Paşa Sarayı
Tarihi Eserleri:
Eski bir yerleşme olmasına karşın Ağrı İli’nin merkezinde günümüze ulaşan önemli yapılar yoktur. Ancak öteden beri bir sınır kenti olması nedeniyle il sınırları içinde birçok kale vardır. Günümüzde çoğu yıkık olan bu kalelerin başlıcaları:
Doğubeyazıt Kalesi, Havran Kalesi, Diyadin Kalesi, Toprakkale. Patnos yakınlarında bulunan Aznavurtepe ile Giriktepe ise Urartu döneminde kurulmuş yerleşim yerleridir. Ağrı İli sınırları içindeki en önemli tarihsel eser, Doğubeyazıt’ta bulunan İshak Paşa Sarayı’dır.
