Anadolu’nun Türkler tarafında fethi nasıl gerçekleşmiştir? Anadolunun Türkleşmesi esnasında Anadolu’da ilk kurulan beylikler hangileridir?
ANADOLU’NUN FETHİ
Anadolu’ya çeşitli dönemlerde;
• Hunlar,
• Sabir Türkleri,
• Abbasilerin hizmetindeki Türkler akınlar yaptılar.
• Bu akınların hiçbiri yerleşme amacı taşımıyordu.
• Anadolu’ya yerleşerek burayı bir Türk vatanı haline getirenler Oğuzlar olmuştur. Oğuz Türklerinin Anadolu’ya yaptıkları akınlar Büyük Selçuklu Devleti kurulup Rey şehri başkent yapıldıktan sonra büyük önem kazanmıştır.
• Tuğrul Bey, Anadolu’nun fethi için İbrahim Yınal ile Kutalmış Bey’i görevlendirdi.
• Selçuklular, Gürcülerin desteğiyle oluşan Bizans ordusunu, Pasinler’de ağır bir yenilgiye uğrattılar (1048). Yapılan antlaşma gereğince Bizanslılar, kendi ülkelerindeki camilerde Abbasi halifesi ve Tuğrul Bey adına hutbe okutmayı kabul ettiler.
• Tuğrul Bey, görevlendirdiği komutanların yanı sıra kendisi de Anadoluya bir sefer düzenleyerek Muradiye’yi aldı (1054).
• Sonraki akınlarda Bizans’ı yıldırma ve Bizansın savunma gücünü kırma siyaseti izlendi. Anadolu’da birçok yer alındı.
• Alparslan zamanında Doğu Anadolu’nun birçok yeri, Türk akıncılarının istilasına uğradı.
• Malazgirt Zaferi’nden sonra Türk akınlarının niteliği değişti. Türkler artık geçici olarak değil, sürekli kalmak için Anadolu’ya akınlar yapmaya başladılar.
ANADOLU’NUN TÜRKLEŞMESİ
1. Anadoluda Kurulan ilk Türk Beylikleri
Malazgirt Zaferi’nden sonra Anadolu’da Büyük Selçuklu Devleti’ne bağlı şu Türk beylikleri kuruldu.
Saltuklular (1072 – 1202): Erzurum ve dolaylarında kuruldu. Danişmentlilerle birlikte Haçlılarla ve Gürcülerle savaştılar.
Mengücekliler (1080-1228): Mengücek Gazi’nin kurduğu bu beylik, Erzincan ve çevresine yerleşmişti. Gürcülere ve Rumlara karşı başarılı savaşlar yaptılar.
Danişmentliler (1080 – 1178): Sivas, Tokat ve Kayseri yörelerinde kurulmuştur. Danişment Gazi ile oğlu, Haçlılara ve Bizans’a karşı savaştı.
Artuklular (1102 – 1409): Mardin, Diyarbakır ve Harput (Elazığ) yörelerinde kurulmuştur. Artuklular, Haçlılarla yaptıkları savaşlarla büyük ün kazanmışlardı.
Daha sonraları Artuklular üç kol hâlinde yaşadılar :
1. Hasankeyf (Hısn-ı Keyfâ) Kolu: (Diyarbakır’da)
2. Harput Kolu: Elazığ’da
3. Mardin Kolu: Mardin’de.
Sökmenliler (Ahlatşahlar (1110 -1207): Ahlat ve Van Gölü havzasında kuruldu.
Dilmaçoğullan (Togan Aslan Oğullan (1085-1394): Bitlis çevresinde kuruldu.
İnal (Yınal) Oğulları (1098 – 1183): Diyarbakır merkez olmak üzere kuruldu.
Çubukoğulları (1085 – 1213): Harput merkez olmak üzere kuruldu.
İnançoğulları (1261 – 1368): Denizli’de kuruldu.
Çaka Bey Devleti (1081 – 1093) : İzmir’de kuruldu. Çaka Bey, kurduğu donanma ile Bizanslılara karşı birçok başarılar kazandı. Ege adalarını, Çanakkale ve Edremit’i aldı. Türkiye Selçukluları ile Bizans, ittifak oluşturarak Çaka Bey Devleti’ne son verdiler.
Tanrıvermişoğulları (1081 – 1093): Efes ve çevresinde kuruldu.
BEYLİKLERİN İŞLEVLERİ
a. Anadolu’da kurulan bu devletler zamanında Anadolu’nun Türkleşmesi hızlandı.
b. Beyler, Anadolu’nun fethine hizmet ettiler. Bulundukları yerleri Bizans, Gürcü, Ermeni ve Haçlılara karşı korudular.
c. Küçük yerleşme birimlerini zamanla büyük şehirler haline getirdiler.
d. Anadolu’da Türk nüfusunun artmasında, yer adlarının Türkçeleştirilmesinde birinci derecede rol oynadılar.
e. Birçok kültür ve sanat eseri bıraktılar.
f. XII. Yüzyıldan itibaren Anadolu, Avrupalılar tarafından Türkiye olarak adlandırılmaya başlandı.
