Çiftlik nedir, çiftlik de ne işler yapılır? Çiftlikler ile ilgili olarak genel bilgilerin yer aldığı yazımız.
ÇİFTLİK, çiftçilikte çok önemli yeri olan bir toprak ve yapı topluluğudur. İster bitki, ister hayvan yetiştirsin, çiftçinin her şeyden önce toprak, malzeme ve binalara ihtiyacı vardır. Bunlar da, çiftçinin çalışma konusuna göre, değişik büyüklük ve cinsten olur.
Çiftlik arazisi genel olarak dönümle ölçülür. Çiftlik arazisinin büyüklükleri beş, on dönümden yüzlerce dönüme kadar değişir. Sığır ve koyun yetiştirilen çiftliklerin büyüklüğü binlerce dönümü bulur. Sebze çiftlikleri’ için 100-200 dönümlük toprak kafidir.
Çiftliklerin cinsi her şeyden önce bulunduğu iklim bölgesine, toprağın durumuna bağlıdır. Soğuk bölgelerde pamuk yetişmez; mısırın fazla yağışa ihtiyacı vardır; tütün ve çay buğday yetiştiren toprakta bitmez.
Çiftlik Binaları
Bir çiftlikte hem çiftlikte yaşayanların barınacağı, hem de çiftlik faaliyetleri için gerekli binalar bulunur. Bunların da büyüklüğü, çeşidi çiftliğin cinsiyle ilgilidir. Mesela bir tütün çiftliğinde tütün yapraklarını kurutmak için özel yerlere ihtiyaç vardır. Sağmal hayvanların yetiştirildiği çiftliklerde ise sütleri serin tutmak, tereyağı yapmak için yerler bulunur.
Ahır. — Çiftliklerde çalışanların oturacağı binalardan başka, ahır ve ambarlar, garaj, çiftlik malzemesinin konacağı yerler bulunur. Ahırların birçok çeşidi vardır Hayvanların yiyeceği çok zaman ahırın üst kesimine depo edilir. Bazı Amerikan çiftliklerinde ise bu depo ahırın bitişiğinde küçük bir kule biçimindedir. Bunlara «silo» denir.
Ahırların yapımında dikkat edilecek en büyük özellik bunların havadar olması, içine konulacak hayvanlara yetecek kadar büyük olmasıdır. Ahrın temizliği dikkat edilecek şartların başında gelir. İnek ahırlarının hemen yanında özel bir sağma yeri, ayrıca sağılan sütlerin biriktirileceği bir yer bulunmalıdır. İnek ve at ahırlarında her hayvan için ayrı bir bölme yapmak faydalıdır Bölmeler iki sıra halinde olur, arasında geçecek bir yer bulunur. Bunlardan Başka, yavruların bakımı için de bir yer olmalıdır. Soğuk bölgelerdeki ahırların koruyucu olmasına bilhassa dikkat edilmelidir.
Kesimlik hayvanlar sıcak, kapalı ahırlar istemez. Ancak, buzağı ve danaların hava şartlarından korunması gerekir; bunun dışında, hayvanlar açık sundurmalarda barındırılır. Sundurmaların zemini beton olmalıdır; bu, besleme ve temizlik işleri için lüzumludur. Ancak, kar yağışı fazla olan yerlerde ayrıca koruyucu tedbir almak, daha kapalı barınaklar yapmak gerekir.
Damızlık inek sürüleri hiç değilse sürünün yüzde onunu alacak kadar kapalı yere ihtiyaç gösterir. Ayrıca, buzağıların bakımı için de özel bir yer bulunmalıdır.
Ağıl. — Ağıl çit veya duvarla çevrili bir yerdir. Koyunlar, keçiler genel olarak, ağıllarda barındırılır. Bunlar için ayrıca kapalı bir yer yapılmaz. Sadece kuzulama zamanında bîr sundürma altına alınırlar. Ancak, soğuk ıklimlarde zaman zaman hayvanların bulunduğu yer kapatılmalıdır. Kuzulama zamanında da hayvanları daha sıcak bulundurmak gerekir. Gerekirse üstü örtülü ağıllara konurlar.
Domuz bakımının en önemli tarafı yavrular sekiz haftalık oluncaya kadardır. Bu devre içinde ana ve yavru domuzları temiz bulundurmalı, bilhassa yavruları ana domuzun ezip öldürmesine meydan vermemelidir. Buna bilhassa doğumun ilk günlerinde dikkat etmek gerekir. Bunun dışında domuzların bulunduğu yerde temizliğe dikkat etmek, kuru bir barınak sağlamak yeter.
Tavukçuluk dünyada olduğu gibi memleketimizde de günden güne gelişen bir konudur. Birçok çiftliklerde tavuk yetiştirildiği gibi özel tavuk çiftlikleri de kurulmaktadır.
Çiftlik Makineleri
Çiftliklerde kullanılan aletler XIX. yüzyıldan bu yana makineleşmeye başlamıştır. Bugün başarılı bir çiftliğin ilk şartı el emeği yerine makinelerden faydalanmaktır. Makinelerin cinsi, sayısı da gene çiftliğin cinsiyle, büyüklüğüyle ilgilidir. Meyva çiftlikleri daha çok el emeğine ihtiyaç gösterir, buna karşılık buğday çiftlikleri makine tarımına en uygun gelenidir.
Batıda ve ülkemiz gibi gelişmiş ülkelerde çiftlik makineleri kullanılmaktadır. Bunların başında pamuk, mısır, patates ve şeker pancarı toplıyan makineler gelir. Bilhassa pamuk ve mısır toplamada kullanılan makineler yan sıralara bir zarar vermeden çalışırlar. Mısır toplama makineleri kendi kendine mısırları toplar, yapraklarını soyar. Patates toplamakta kullanılan makineler patatesleri yerden çıkarır, topraklarını temizler, asansörle çuvallara gönderir.
Dikme makineleri de XX. yüzyıldan beri büyük gelişme göstermiştir. Bugün buğday, mısır, pamuk, şeker kamışı, patates gibi bitkiler makinelerle ekilip dikilmektedir. Bunların bîr kısmı sadece bitkiyi dikmekle kalmaz, tam oranında gübreyi de toprağa atar. Bugün, büyük sebze çiftliklerinde bitkilerin fide halinde dikilmesi bile makinelerle yapılır. Bu makineler fideleri yerinden çıkarır, istenilen yere diker, sıkıştırır, gerekli miktarda gübre verir, fideyi sular.
Mısır ve pamuk gibi bitkiler yetişmeye başladıktan sonra toprağın çapalanması işi de gene makinelerle yapılır. Çapa makineleri ekili sıraların arasından geçerek toprağı gevşetir. Bugün bitkilerin ilâçlanması bile makinelerle yapılmaktadır. Çiftliklerde kullanılan makinelerin bir kısmı traktörlerle çekilir, bir kısmı da kendi motorları ile çalışırlar.
Ürünün Saklanması
Buğday, arpa, yulaf, çavdar, soya fasulyesi saklanmak için nemlilikleri % 12,5’a düşünceye kadar kurumuş olmalıdır. Bir kısım tahıllar doğrudan doğruya saklanabilecek kadar kuru olur; kuruluk oranı yeteri kadar olmayanların özel olarak kurutulması gerekir. Amerika’da bu iş için özel kurutma makineleri kullanılır. Tanelenmiş mısır ve darının saklanması da buğday gibidir. Ancak, mısırın rutubet derecesi fazla olduğundan % 12’ye düşünceye kadar kurutulması gerekir. Mısır bazı yerlerde koçandan ayrılmadan, koçanı saran kabuklarla birlikte kurutulur.
Tahılların saklanacağı ambarların biçimi, yapılış teknikleri başka başkadır. Bugün geniş ölçüde tahıl depo etmek için silolar kullanılır.
Samanlar havadar, kuru bir yerde saklanmalıdır Balya yapma samanın hacmini yarı yarıya azaltır, ağırlığını da iki kat artırır. Yüksek kaliteli sebze samanları önce açık havada, sonra da kapalı yerde kurutulmalıdır.
Meyva ve sebzelerin bir kısmı taze taze pazara gönderilir, bir kısmı da kurutulur. Bamya ve fasulye kurutulan sebzelerin, incir, kaysı, üzüm, erik de kurumaya elverişli meyvaların başında gelir. Bunların çeşitli kurutma ve koruma usulleri vardır.
Çiftliklerin Gelişmesi
Osmanlı İmparatorluğumda memleket arazisinin büyük bir kısmı birtakım parçalara bölünmüştü, «Reaya çiftlikleri» denen bu parçalar onları işleyebilecek durumdaki köylere «tapu bedeli» denilen bir nevi peşin kira ile verilir, bu şekilde toprak alan köylü o toprağı işlemekle yükümlü bulunurdu. Ciftçi toprağı işliyemez veya boş bırakırsa, toprak elinden alındığı gibi, ayrıca, meydana gelen zarar kendisine ödetilirdi. Çiftliklerin büyüklüğü 60 ile 150 dönüm arasında değişirdi. Bunlardan yılda bir defa «çift resmi» veya «çift akçesi» diye vergi alınırdı.
Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk çağlarında bir de «hassa çiftlikleri» vardı, Bunlar doğrudan doğruya sipahiler tarafından işletilir, «kılıç yeri» diye anılırlardı.
Çiftliklerin işletilmesi dünyanın başka memleketlerinde de çeşitli değişiklikler geçirmiştir. Bugünkü teknik gelişmeler birçok alanlarda insanın yerini makineye bırakmasına yol açmışsa da, gene de dünya nüfusunun beşte ikisi çiftçilikle geçinir Bugün başkalarına ait çiftliklerde çalışan insanların sayısı 750.000.000 olarak hesaplanıyor.
Son yüzyıllarda çiftlik çalışmalarında büyük çığır açan ilk makineyi, 1831’de, Cyrus McCormik adında bir Amerikalı yapmıştır. Bu bir biçme makinesiydi. Daha sonra, atlarla çekilen pulluk ve ekme makineleri yapıldı, 1934’te gene Amerika’da harman makinesinin yapılması çiftlik çalışmalarının gelişmesini sağlayan ikinci büyük icat oldu. XX. yüzyılın başlarında traktörün icadı da çiftlik ürünlerinin geniş ölçüde artmasını sağladı, artık yeni icatlar birbirini kovaladı.
