Türkiye’nin özel konumu nedir? Türkiye’nin özel konumunun etkileri, özellikleri ve sonuçları nelerdir, hakkında bilgi.
Türkiye’nin Özel Konumu
Yükselti, yer şekilleri (dağların uzanışı), karasallık ve denizellik (kıyıya uzaklık) gibi özellikler ülkemiz iklimi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.
a) Yükselti
Atmosfer yeryüzünden yansıyan ışınlarla ışınır. Bunun sonucunda önce aşağı kesimler sonra yüksek yerler ısınır. Buna bağlı olarak yükseklere çıkıldıkça sıcaklık azalma göstermektedir. Her 200 metrede sıcaklık 1°C azalır.
400 metre yükseğe çıkılırsa sıcaklık 2°C azalmaktadır.
Mersin’e yağmur yağarken Toros Dağları’na kar yağması yükseklerde sıcaklığın düşük olduğunu gösterir.
Ülkemizde yükselti batıdan doğuya doğru artar. Buna bağlı olarak sıcaklık azalır. Doğu Anadolu’da yükselti fazla olduğu için;
• Kış yağışları kar şeklindedir.
• Donma olayları fazladır.
• Karın yerde kalma süresi fazladır.
• Hava sıcaklığı düşüktür.
• Kış mevsimi uzundur.
• Tarım ürünleri geç olgunlaşmaktadır.
Ayrıca;
• Ekvatoral bölgede kalıcı kar görülmesi
• Yaz mevsiminde bile Ağrı Dağı’nın tepesinde kar olması
• Aynı anda İzmir’e yağmur yağarken Van’a kar yağması yükselti’ye bağlı sıcaklığın azalmasının sonucudur.
UNUTMAYINIZ
Yükselti arttıkça her 200 metrede sıcaklık 1 °C azalır.
b) Yer Şekilleri:
Ülkemizde yer şekillerinin eğim ve engebesi fazla olduğu için aynı anda farklı mevsim özellikleri yaşanırken, iklim özelliklende çeşitlilik göstermektedir.
Ülkemizde güney ve kuzey kıyılarımızda dağlar genelde doğu – batı doğrultusunda uzanmaktadır. Bu durum deniz etkisinin iç kesimlere geçmesini engellemiştir. Kıyı kesimler fazla yağış alırken iç kesimler az yağış almaktadır.
Batıdaki Ege kıyılarında dağların kıyıya dik uzanması deniz etkisinin iç kesimleri etkilemesini kolaylaştırmıştır. Ancak Karadeniz ve Akdeniz kıyılarına göre daha az yağış almasına neden olmuştur.
Ege Bölgesi’nde dağların uzanışına bağlı olarak deniz etkisi daha fazla iç kesimlere sokulur. Kıyıdan içeride yer alan bazı şehirlerde buna bağlı olarak kışlar ılık geçer.
c) Kara ve Denizlerin Isınma Özelliği
Karalar ve denizlerin ısınma özellikleri farklıdır. Karalar denizlere göre hem daha çabuk, hem de fazla ısınır. Bu nedenle yaz mevsiminde karalar sıcakken, denizler daha serindir. Buna bağlı olarak insanlar serinlemek için denize girerler.
✓ Yaz mevsiminde denizden esen rüzgarlar serinletici etki yapar. Kış mevsiminde denizden esen rüzgârlar ılıtıcı etki yapar.
✓ Ülkemizin üç tarafı denizlerle çevrili olduğu için kıyı kesimlerde denizellik ve nem etkisiyle kışın soğuma yazın da ısınma daha azdır. Kıyı kesimlerde denizellik etkisine bağlı yıllık ve günlük sıcaklık farkı iç kesimlerden azdır.
✓ Denizelliğe bağlı olarak kıyılar fazla yağış alırken iç kesimler az yağış almaktadır.
✓ Kıyı kesimlerde donma olayları ve kar yağışı az iken iç kesimlerde daha fazladır.
✓ İç Anadolu, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve kıyı bölgelerin iç kesimleri karasallık etkisiyle az yağış almaktadır.
