Ergenlik dönemi ne zamanı kapsar, bu dönemin fiziksel ve psikomotor gelişim özellikleri nelerdir? Ergenlik dönemi gelişim ödevleri.
Ergenlik Dönemi
Ergenlik döneminden önce ön ergenlik, çocukluğun son yılları ya da erinlik dönemi de denilen bir geçiş dönemi vardır. Bu dönem coğrafi koşullara bağlı olarak değişse bile takriben 10 ile 14 yaşlarını kapsamaktadır. Çocukluğu ergenlikten ayıran gelişme cinsel olgunluğa erişmesidir. Erinlik bu nedenle bir yandan çocukluk diğer yandan ergenlikle çakışan bir Evredir. Bu evre kızlarda daha erken, erkeklerde ise biraz daha geç yaşanır. Bu evrenin başlangıcında bedensel gelişmin hızı diğer dönemlere oranla bir hayli yavaşlamıştır. Erinlik evresinde cinsel açıdan olgunlaşmaya başlandığını gösteren gelişmelerde olur. Bunlar birincil cinsiyet özellikleri (erkeklerde penis ve testislerin, kızlarda yumurtalıklar, klitoris, vajina ve rahmin gelişimi gibi özellikler) ve de ikincil cinsiyet özellikleridir (kızlarda göğüslerin büyümesi, erkeklerde sesin kalınlaşması, bıyıkların ve sakalların çıkması her iki cinste de cinsiyet organlarının ve koltuk altlarının kıllanması gibi özellikler).
Ergenlik ise aşağı yukarı 14 ile 18 yaşlar arasını kapsayan bir dönemidir. Ergenliğin ilk yılları hızlı bir büyümenin olduğu bir zaman dilimidir. Ergenliğin ilk yıllarında büyüme hormonu çok salgılandığı için boy uzaması çok fazladır. Bu dönemde yıllık boy artışı kızlarda 6 ile 8 cm civarında olmaktadır. Ay halinin görülmesinden sonra büyüme hızı yavaşlamakta ve 18 yaşına kadar 5-6 cm kadar uzama görülmektedir. Erkeklerde boy uzaması kızlardan daha sonra başlamaktadır. 13-14 yaşlarında yıllık boy artışı erkekler için 7-8 cm civarındadır. 16 yaşından sonra boy uzaması yavaşlar ve 18 yaşına kadar beş cm’lik bir uzama daha olur. Kızlar genelde 18 yaşına kadar uzarlar. Ancak erkeklerde yavaş da olsa boy uzaması 20-22 yaşına kadar sürmektedir, ¿edendeki bazı bezlerin hormon adı verilen salgıları, bu dönemde başka bazı gelişmelere de yol açar. Bu gelişmeler sayesinde birey, çocukluktan çıkıp fizyolojik ve anatomik yönden bir yetişkinin niteliklerini kazanır ve cinsel açıdan erkek ya da kadın olma özelliklerinden birine sahip olur.
Ergenlik döneminin belirgin özelliklerden biri de, yumurtalık ve testislerden cinsiyet hormonlarının salgılanmasıdır. Bu hormonlar erkeklerde testosteron, kızlarda östrojen hormonlarıdır. Testosteron ve östrojen ikincil cinsiyet özelliklerinin gelişimi ile doğrudan ilgilidir. Daha önce de aktarıldığı gibi erkeklerde ikincil cinsiyet özellikleri sakal ve cinsel organlardaki kılların oluşumu, sesin kalınlaşması, daha geniş ve güçlü kasların oluşumu gibi özelliklerdir. Kızlarda ikincil cinsiyet özellikleri ise cinsel organlarda kıllanma, kalçanın genişlemesi, göğüslerin gelişmesi gibi özelliklerdir. İkincil cinsiyet özelliklerinin kazanımı erinlik döneminde başlamaktadır.
Kızlarda ergenliğin ilk belirtilerden birisi adet kanamasının görünmesidir. Bu durumda ilk adet kanaması erinliğin değil ergenliğin özelliklerindendir. Erkeklerde ise önce testisler büyür, sonra cinsel organlarda kıllanma olur, daha sonra boy uzunluğunda ani bir artış olur ve son olarak ses kalınlaşması ve sakal çıkması gibi özel-lirler ortaya çıkar. Ergenliğin zamanlaması cinsiyetler arasında farklılık gösterir. Kızlarda ergenlik 10-11 yaşlarında başlayabilirken, erkeklerde bu süre 13 yaşı bulabilir. Buna rağmen kız akranlarından daha önce ergenliğe giren erkekler de olabilir.
Beden algılayışına bağlı olarak ergenliğe akranlarına göre erken ya da geç girme, kız ve erkekleri farklı biçimlerde etkileyebilmektedir. Bu farklılıklar şu şekilde sıralanmaktadır:
■ Erken ve geç olgunlaşanlar arasında zeka ve sosyoekonomik düzey açısından bir farklılık bulunmamaktır.
■ Erken olgunlaşan erkekler, akranları tarafından lider olarak kabul edilirler ve daha fazla ilgi görürler. Bu nedenle daha dışa dönük ve daha sosyaldirler ve karşı cinse ilgilidirler.
■ Geç olgunlaşan erkekler ise akranları arasında pek popüler değildirler. Bununla birlikte daha enerjiktirler ve bu özellikleri yoluyla kolaylıkla dikkatleri üzerlerine çekebilirler.
■ Erken olgunlaşan kızlar, daha çekingendirler. Daha az sosyaldirler ve kendilerine daha az güvenlidirler.
■ Geç olgunlaşan kızlar ise, kendilerine daha güvenli, daha dışa dönük ve yaşıtları arasında daha popülerdirler.
Ergenlik yıllarında bir önceki döneme oranla daha hızlı bir bedensel gelişimin yaşanması ve ayrıca cinsel gelişimin de hızlanması nedeni ile bireyler çeşitli psikososyal sorunlar yaşayabilmektedirler. Bu dönemde ergenden, değişen bedenine hızla uyum sağlaması, bir yandan cinsel gelişimini tamamlarken diğer yandan da toplumsal cinsel rolleri öğrenmesi ve benimsemesi beklenmektedir. Bütün bu beklentilere çok hızlı bir şekilde cevap vermesi gereken birey, bu hızlı değişime ve gelişime ayak uydurmakta zorlanabilir ve çeşitli sorunlar yaşayabilir. Örneğin bu sorunlardan biri olan sakarlıklar gerek kız gerek erkek çocuklarında bu dönemde çok sık bir şekilde görülebilmektedir. Bu nedenledir ki ergenlik yılları yaşamın en çok sorun yaşanan yılları olarak kabul edilir. Bu sorunlu yıllarda ergenlere yardım etmenin yollarından biri onlara arkadaşları aracılığı ile yardım etmektir. Bir başka ifade ile onlara akranlarından daha tecrübeli olanlarının danışmanlık yapmaları, yardımcı olmalarıdır. Buna akran danışmanlığı yöntemi denir.
• Ergenlik Dönemi Gelişim Ödevleri:
Ergenlik döneminin gelişim ödevleri şunlardır:
Her iki cins yaşıtlarıyla olumlu ilişkiler geliştirme,
Bir yetişkin kadın ya da erkek sosyal rolünü edinme ve gerektiğinde her iki rolün gereklerini de yerine getirme. Yani androjeni (androgeny) kişilik özelliklerine sahip olma,
Hızla değişen bedeni kabul etme ve etkin bir şekilde kullanma. Yani değişen bedene uyum sağlayarak özellikle bu dönemde çok gözlemlenen sakarlıklardan kurtulma,
Duygusal bağımsızlığa ulaşma,
Evliliğe ve bir aile kurmaya hazırlanmaya başlama,
Bir mesleğe doğru yönelip, hazırlanmaya başlama,
Toplumsal sorumluluklar almaya istekli olma ve toplumsal görevlerini yerine getirebilme.
