Psikolojik danışma kuramları nelerdir? Başlıca psikolojik danışma kuramları ve özellikleri, açıklamaları, hakkında bilgi.
PSİKOLOJİK DANIŞMA KURAMLARI
a. Psikoanalitik Yaklaşım (Freud)
• insan davranışları temel, biyolojik ihtiyaçları ve cinsel güdülerinin etkisine dayandığı görüşü bu kuramın temel ilkesidir. İnsan davranışlarının temelinde cinsellik ve saldırganlık güdülerinin bastırılmasından oluşan bilinçaltı süreçleri etkilidir, insan davranışları bilinçaltı süreçlerle bağlantılıdır.
• Freud’a göre insan kişiliği id, ego ve süper ego unsurlarından oluşur. Sağlıklı bir kişilikte bu üç unsur dengeli kullanılmaktadır.
• Sorunların kaynağını, 0 – 6 yaş çocukluk döneminde aramak gerekmektedir.
• Tedavinin temel mantığı bilinçaltı süreçlerini, bastırılmış duygu ve düşünceleri bilinç üstüne çıkarmaya dayanmaktadır. Başlıca tedavi yöntemleri ise; rüya analizi, hipnoz, mürekkep lekesi ve serbest çağrışımdır.
b. Davranışçı Yaklaşım (Pavlov, Watson, Thorndike)
• Kişilik doğumdan sonraki olumlu ve olumsuz öğrenmeler üzerinde kurulur. İnsanın kazandığı her davranış olumlu veya olumsuz olsun bir öğrenme ürünüdür, insan aklı boş bir levha gibidir. Her şey öğrenme ve yaşantılarla kazanılır. İnsandaki psikolojik problemler yanlış öğrenmelerin bir sonucudur. Çözüm ise doğru davranışı öğrenmesidir.
• Birey olumsuz davranışı öğreniyor ise, aynı yolla olumlu davranışı da öğrenmeye yönlendirilebilir. Yani, bu yolla, yanlış olan uyarıcı – tepki bağı bu kez doğru kurulmuş olur.
• Tedavi yöntemi sistematik duyarsızlaşma, yeniden bilinçlendirme, atılganlık eğitimi ve model almadır.
c. Hümanist / İnsancıl / Danışandan Hız Alan Yaklaşım (Maslow, Rogers)
• Her birey eşsiz, biricik, tekdir. Her bireyin yetenekleri, ilgileri, gereksinimleri birbirinden farklıdır. Bu nedenle her birey kendi niteliklerine, öz tabiatına uygun düzeyde gelişmelidir. Bireyin doğal gelişimini engellediğinde ruhsal sorunlar ortaya çıkar.
• Birey iyilik ve doğruluk temelleri ile donanmıştır; gelişme güdüsüne sahiptir.
• Bireyledin kendini gerçekleştirme süreçleri tamamlanmalıdır. Bu yüzden bireyin güçlü bir benlik algısına sahip olması gerekir.
• İnsan davranışlarının birçoğu benlik kavramıyla tutarlıdır. Tutarlı olmayan yaşantı ve hisler tehdit edicidir. Kişi benlik imgesiyle yaşantı alanı tutarsız olduğunda yaşantı alanını inkar edebilir ve gerçek dışı benlik imgesini devam ettirmeye çalışabilir. Böyle bir durumda hayata karşı uyumsuzluk artar, problemler yaşanır. Danışma sürecinde bireyin gerçekçi ve olumlu bir benlik algısı geliştirmesine yardım edilir.
• Tedavide bireye saygı duyma ve onu kabul etme anlayışını sürdüren danışma yollarının kullanılması önerilmiştir. İnsan değerli, güçlü ve onurlu bir varlıktır. Yardım edildiğinde, uygun koşullar oluştuğunda her insan problemini çözerek kendini geliştirme potansiyeline, gücüne sahiptir. Psikolojik danışmanın temeli de bireye bu uygun koşulları oluşturmaktır. Bunun için özel bir tekniğe gerek yoktur. Psikolojik danışma sürecinin kendisi yani danışman ile danışan arasında kurulan olumlu, yapıcı ve samimi ilişkinin kendisi iyileştiricidir. (Terapötiktir)
• Hümanist yaklaşıma göre psikolojik danışma, danışanı koşulsuz kabul ederek ona empatik anlayışla yaklaşarak saydam olarak ve danışma ortamının güven verici olmasına dikkat ederek onun sorunlarının çözümüne yardımcı olmaktadır.
d. Bilişsel Yaklaşım ve Akılcı – Duygusal Terapi (Beck ve Ellis)
• Bireyin akılcı, tutarlı ve gerçekçi düşünerek olaylara yaklaşımını sağlayan bir tekniktir.
• Bireyin duygu ve davranışlarının gerisinde düşünceler vardır. Bireyin olumsuz, yıkıcı davranışlarının, psikolojik sorunlarının arkasında da mantık dışı, gerçekçi olmayan düşünceler bulunmaktadır. Tedavi psikolojik yardım sürecinde mantık dışı, çarpık düşüncelerin değiştirilmesine dayanmaktadır.
• Tedavi için, bireyin yıkıcı yanlış ve mantıksız düşüncelerini değiştirmek ve kendisi hakkında başarısız kimlikten kurtulmasını sağlamak esastır. Bilişlerin, duyguların ve davranışların birbirlerine etki ettikleri ve karşılıklı neden – sonuç ilişkisine sahip oldukları varsayımına dayanmaktadır.
• Tedavi için danışman ev ödevleri veren, doğru düşünme için stratejiler öğreten öğretmen rolündedir.
e. Varoluşçu Yaklaşım (Frankl, Kierkgaard)
• Temel kavram “varoluş”tur. insan, hangi değerleri yaratmış, yolunu nasıl seçmişse öyle var olur.
• Yaşamı var eden, anlamlandıran, doğada insana yol gösteren insanın kendisidir, bu da onun özgür olduğunu gösterir. Özgürlük birey yaşamının sorumluluğunu üstlenebildiği ölçüde olabilmektedir.
• İnsan kendi varoluşunu kendi yapabilen tek yaratıktır. Yani seçme özgürlüğü (iradesi) vardır. Öyle ise seçimlerinin sorumluluğunu almalıdır. Psikolojik danışma süreci bireyin seçimlerini (özgürlüğü) fark etmesi ve sorumluluk alması esasına dayanır.
• Tedavide bireyin, kendi sorumluluğunu üstlenmesine, özgür varoluşunu gerçekleştirmesine yardımcı olunmaya çalışılır.
f. Gestalt Yaklaşım (Perls)
• Geştalt ekolü “Bir bütün kendisini oluşturan parçaların toplamından farklıdır, aynı olamaz.” ilkesine dayanmaktadır.
• Bir bütün olan insan organizmasından doğan denge ruh sağlığının bir göstergesidir.
• Bu bütünlük yani denge bozulunca ruhsal bozukluklar ortaya çıkar.
• Tedavi için danışanda meydana gelen dengesizliği gidermek gerekir. Bu amaçla bireyin kendi benliği ve yaşadığı çevre ile ilişkiye geçmesine yardım edilir. Yardım edilirken herhangi bir sınırlama konmaz.
g. Eklektik Psikolojik Danışma
• Danışmanların belli bir danışma kuramının teorik kurallarına takılıp kalmadan probleme, danışana, şartlara ve kendilerine en uygun olacağına inandıkları danışma yaklaşımlarını bir arada kullanmalarıdır.
