Carol Gilligan’ın ahlak gelişim kuramı nedir, ahlaki gelişim evreleri nelerdir? Kirpi ikilemi nedir, konu anlatımı.
GİLLİGAN’IN AHLAK GELİŞİMİ KURAMI
Carol Gilligan, Kohlberg’in ahlak gelişimi araştırmalarının bazı eksik yönleri üzerinde durmuş ve Kohlberg’in ahlak gelişimi aşamalarının kesin ve evrensel olmadığını savunmuştur. Gilligan, Kohlberg’in orijinal örnekleminde kadınları kapsamadığı halde kadınlarla ilgili genellemeler yaptığına dikkati çekmiştir.
Gilligan , kadınların ahlak anlayışının kişiler arası ilişkilere, sevgi, şefkat, merhamet ve koruma duygusuna dayandığını iddia ederken, erkeklerin ahlak anlayışlarının kurallar, kanunlar, haklılık, adalet ve soyut ilkeler etrafında geliştiğini belirtir.
Örneğin; İngiltere’de yapılan bir araştırmada kızlar ve erkekler arasında görülen en büyük farkın, baskın değerin materyal olmasıdır, (para, mülkiyet, giysiler) Bu seçeneği tercih eden 105 kişinin 75’i erkek, 30’u kızdır. Arkadaşlık, nezaket, iyi kişilik gibi sosyal değerler 61 kız, 45 erkek tarafından seçilmiştir.
Gilligan’a göre, ahlak gelişiminde önemli olan olan şey, Kohlberg’in ifade ettiği gibi (Ergen, genç yetişkin olgunluğa eriştiğinde; hem kızlar hem de erkekler, gelenek sonrası düzeyin ötesinde olgun olarak görevlerini yerine getirirler.) bir sonraki gelişim düzeyine ulaşmak değil, “ahlak sevgisini kazanmaktır.
KİRPİ İKİLEMİ
Bir grup tedbirli ve çalışkan köstebek kışı geçirebilecekleri bir yuva kazmak için bütün yaz çalışırlar. Tembel ve müsrif kirpi köstebeklere yaklaşır ve kendi yuvası olmadığını söyler. Köstebekler kirpiye acırlar ve onu da yuvalarına alırlar. Fakat kirpinin dikenlerini hiç akıllarına getirmedikleri için ne yazık ki kirpi ile aynı yuvada kalmaları imkânsız hale gelmiştir. Köstebekler ne yapmalıdır?
Erkekler: bunu hak meselesi olarak görürken
Kızlar: orta yolu bulmaya çalışmışlardır.
Gilligan’a göre kadınlar ve erkekler daha farklı sosyalleşmektedirler.
Gilligan’a Göre Ahlaki Gelişim Evreleri
Gilligan kadınların ahlaki gelişimini incelemiştir. Bu incelemede Kohlberg gibi ikilem içeren hikâyeler kullanma (Heinz’in ikilemi) yerine kriz durumlarını içeren gerçek yaşam durumlarını gözlemiştir. Kadınlara bu kriz durumlarını içeren ikilemlerle ilgili sorular yöneltmiştir.
Gilligan, ahlaki gelişimde bencillikten, sosyal olmaya ve daha sonra ilkeli ahlaksallık aşamasına doğru gelişim gösteren üç evreden söz etmektedir.
1. Bencillik; Bu evrede kadınlar bencildir. Kendi çıkarlarına uymayan durumları ret etme eğilimleri vardır.
2. Sosyal oluşum; Kadın bencillikten uzaklaşarak, diğer insanların beklentilerini karşılama eğilimi gösterir.
3. İlkeli ahlaksallık; Kadın, olaylara gerçekçi bakar, yaşam sorumluluğunu üstlenir. Bu evrede bireysel kararlar alınır ve bireysel sorumluluklar üstlenir. Herkes eşit haklara sahiptir.
