Mustafa Kemal’in harp okulundan mezun olup Samsun’a çıkışına kadar Osmanlı ordusu içerisinde yaptığı hizmetler ve savaştığı cepheler hakkında bilgiler.
Mustafa Kemal’in Osmanlı Ordusu İçindeki Hizmetleri
Mustafa Kemal Kurmay Yüzbaşı olarak okulu bitirdikten sonra II. Abdülhamit yönetimi tarafından tehlikeli görüldüğünden Şam’a sürgün edilmiştir. Şam’a varır varmaz, Mustafa Kemal’in ilk işi, orada kendisi gibi düşünen ve gören subay arkadaşlarını başına toplamak oldu. Onlarla anlaşarak Vatan ve Hürriyet adlı siyasal bir cemiyet kurdu. Bir süre sonra da gizlice Selânik’e giderek bu cemiyetin orada da bir şubesini açtı.
Mustafa Kemal’in kurduğu Vatan ve Hürriyet Cemiueyi sonraları İttihat ve Terakki Cemiyeti ile birleşti.
Mustafa kemal 1907 yılında Kolağası (Önyüzbaşı) oldu. Şam’dan kaldırılarak Selanik’te bulunan III. Ordu kurmaylığına getirildi.
Mustafa Kemal’in Selanik’te ki hayatı kendisi ve milletimiz için daha başarılı ve verimli oldu. Bu sırada Makedonya’da Abdülhamit’in aleyhine ve onun istibdadına karşı büyük bir tepki başlamış, isyan ve ihtilaller çıkmıştı.
Abdülhamit, İttihat ve Terakki Cemiyetinin eliyle yapılan bu hareketler karşısında İkinci Meşrutiyeti ilân etmek zorunda kaldı Fakat bir süre sonra istanbul’da 31 mart (13 nisan) olayı çıktı. Bunun üzerine Hareket Ordusu istanbul’a yürüdü. Abdülhamit tahttan indirilerek yerine V. Mehmet Reşit getirildi (1909). Mustafa Kemal, o zaman istanbul’a giden ve bu işleri yapan Hareket Ordusunun Kurmay Başkanı idi.
Barış Zamanındaki Hizmetleri:
Mustafa Kemal, ikinci Meşrutiyetin ilk zamanlarında Selânik’te III. Orduda çalıştı, büyük hizmetlerde ve görevlerde bulundu. Kolağası olduğu halde Alay Komutanlığı yaptı. Bulunduğu her yerde ve görevde büyük bir başarı gösterdi. Kendisini herkese sevdirdi ve saydırdı.
Mustafa Kemal’in bu üstünlüğünü çekemeyenler, onu Selanik’ten İstanbul’daki Genelkurmaylık Dairesine getirdiler.
Trablus ve Balkan Savaşlarındaki Hizmetleri:
Mustafa Kemal, İstanbul’a geldikten bir süre sonra İtalyanlar Trablusgarp’a asker çıkardılar (1911). O, hemen birkaç arkadaşı ile birlikte Trablus’a koştu, Tobruk ve Derne’de İtalyanlarla kahramanca çarpıştı. Orada iken binbaşı oldu.
Mustafa Kemal Trablusgarp Cephesinde
Mustafa Kemal daha Trablusgarp’ta iken Balkan savaşı başlamış, İtalya savaşı da sona ermişti (1912). Bunun üzerine bu yeni savaşa katılmak için Mısır yolu ile anavatana koştu. Mısır’da iken Bulgarların Çatalca’ya geldikleri haberini aldı. İkinci Balkan savaşı başlayınca, Bolayır’daki ordunun Kurmay Başkanı olarak Edirne’nin geri alınması için girişilen askerî harekâtı yönetti. Savaşın kesilmesinden sonra da Sofya Ataşemiliterliğine atandı. 1914 yılı aralık ayı sonuna kadar bu görevde kaldı. Orada iken yarbay oldu.
Birinci Dünya Savaşındaki Hizmetleri:
Mustafa Kemal, Sofya’da iken Birinci Dünya Savaşı başlamış ve bir süre sonra Osmanlı devleti savaşa girmişti.
Mustafa Kemal, bu durumda eli kolu bağlı kalmak istemiyordu. Bunun için Başkomutanlığa baş vurarak kendisine orduda bir görev verilmesini istedi. Onun değerini çok iyi bilen Başkomutan Vekili Enver Paşa, kendisine orduda bir yer vermek istemiyordu. Fakat Mustafa Kemal’in ısrarı üzerine onu Tekirdağ’da yeni kurulacak bir tümenin komutanlığına getirdi.
Yarbay Mustafa Kemal, az zamanda yalnız adı var olan tümenini kurdu. İşte bu tümen Çanakkale savaşında onun kahraman ellerinde harikalar yaratan 19’uncu tümendi.
Mustafa Kemal, düşmanların Çanakkale’yi zorladıkları sırada Anafartalar bölgesinin savunması ile görevlendirilmişti, İngilizlerin, Arıburnu’na yaptıkları büyük çıkarma ve saldırılar üzerine, Mustafa Kemal, kimsenin buyruğu olmadan tam zamanında düşman üzerine yürüdü. Tarihte çok parlak ün alan Anafartalar savunmasını yarattı.
Mustafa Kemal’in bu büyük başarısı, İstanbul’u gerçek bir istilâdan kurtarmıştı. Onun bu büyük zaferi, ününü bütün memlekete ve dünyaya yaydı. Bu başarısından dolayı rütbesi albaylığa çıkarıldı.
Mustafa Kemal, Çanakkale savaşının sonuna kadar orada kaldı. Düşmanlar Gelibolu yarımadasını boşalttıktan sonra Kafkas cephesine gönderildi. Mustafa Kemal bu cephede de askerlik dehasını gösterdi. Rusları yenerek Muş ve Bitlis’i geri aldı. Doğu cephesinde general olan Mustafa Kemal, bu başarısından sonra Hicaz cephesine gönderildi. Hicaz orduları komutanlığını almak üzere Şam’a geldiği zaman, Osmanlı devletinin Hicaz ve Suriye’deki durumu çok kötüleşmişti. Şam’da Başkomutan Vekili Enver Paşa ile yaptığı bir görüşme sırasında Hicaz’ın boşaltılmasını ve elde edilecek kuvvetlerle Suriye’nin savunulmasını ileri sürdü. Fakat Enver Paşa, onun bu planını kabul etmedi. Mustafa Kemal’i tekrar Kafkas cephesinde bulunan II. Ordu Komutanlığına atadı. Bu sırada Başkomutanlık, Irak üzerine bir hareket hazırlamıştı. Mustafa Kemal bu cephede kurulan Yıldırım Orduları Grubu komutanlığına bağlı olan Yedinci Ordu Komutanlığına, getirildi. Lâkin Mustafa Kemal, bu cephede yapılacak askerî hareketten hiç bir fayda elde edilemeyeceğini bildiği için, bu yeni görevinden ayrılarak istanbul’a geldi.
Bu arada Veliaht Vahideddin Efendi ile birlikte Almanya gezisine çıktı Alman cephelerini dolaştı. Almanya İmparatoru ve komutanları ile görüştü. Memlekete dönüşte Filistin cephesinde bulunan Yedinci Ordu Komutanlığını kabul etti.
Bu sırada savaş durumu çok kötüleşmiş, Osmanlı devleti ve Almanya aleyhine dönmüştü. İngilizler, Suriye cephesinden saldırılara başlamışlardı. Mustafa Kemal, bu kötü durumda kendi ordusunu dağılmaktan kurtararak Halep önlerine kadar çekti. Orada İngilizleri son defa olarak bir daha yendi. Bu tarihlerde savaşa son verilmiş ve Mondros ateşkes anlaşması imzalanmıştı (30 ekim 1918).
Mustafa Kemal İstanbul’da:
Mustafa Kemal, ateşkes anlaşması imzalandıktan sonra İstanbul’a geldi. Bu sırada düşmanlar da İstanbul’a girmişlerdi (13 kasım 1918). Memleketin üstüne kara bir bulut çökmüş, herkes derin bir ümitsizliğe düşmüştü. Bu durum karşısında vatansever kimseler dahi ne yapacaklarını şaşırmışlardı, İstanbul her çeşit düşman askeri ve savaş gemileriyle dolmuştu. Bu karışık anda kimsede iş yapacak cesaret ve güç kalmamıştı. Herkes bir türlü kurtuluş yolu arıyordu. Bazı kimseler İngilizler ile birleşerek (Padişah ve hükümet gibi), bazı kimseler de Amerikan mandasını (güdümünü) kabul ederek memleketi kurtarmak istiyorlardı.
Mustafa Kemal, İstanbul’da kaldığı sürece yapılan işleri dikkatle izliyor, kendi kendine planlar kuruyordu. O, herkes gibi ümidini kesmemişti. Yalnız, istanbul’da kalarak bu karışık ve kötü durumda hiç bir şey yapılamayacağına da kanaat getirmişti. Bu amaçla, Anadolu’da bir görev alarak (IX. Ordu Müfettişliği), 16 mayıs 1919’da İstanbul’dan ayrıldı. 19 mayıs 1919’da Samsun’a çıktı.
Artık Mustafa Kemal, Türk milletinin başına geçmişti, «Onun bitmez tükenmez civanmertliğine güvenerek» kurtuluş ve İstiklal yolundaki büyük ve eşsiz savaşma başlamıştı…
