Alkollerin Sınıflandırılması ve Adlandırılması

Alkoller nasıl sınıflandırılır? Birincil, ikincil ve üçüncül alkoller, alkollerin adlandırılması, özel adlandırma, IUPAC sistemiyle adlandırma

Alkollerin Sınıflandırılması

Monoalkoller (Bir Değerli Alkoller)

Molekül yapısında bir tane hidroksil (-0H) grubu bulunduran alkollerdir. Monoalkoller -OH grubunun bağlı olduğu karbon atomundaki alkil gruplarının ya da hidrojenin durumuna göre üç grupta incelenebilir. Doymuş monoalkoller ROH, $\displaystyle {{C}_{n}}{{H}_{2n+1}}OH$ yada $\displaystyle {{C}_{n}}{{H}_{2n+2}}O$ genel formülü ile gösterilebilir.

I. Birincil (Primer) Alkol

Primer alkollerde -OH grubunun bağlı olduğu karbon atomunda iki tane hidrojen atomu ya da bir tane alkil grubu bağlanmıştır.

II. İkincil (Sekonder) Alkol

İkincil alkollerde -OH grubunun bağlı olduğu karbon atomuna bir tane hidrojen atomu ya da iki tane alkil grubu bağlanmıştır.

III. Üçüncül (Tersiyer) Alkol

Üçüncül alkollerde -OH grubunun bağlı olduğu karbon atomuna hidrojen atomu bağlı olmayıp üç tane alkil grubu bağlıdır.

Polialkoller (Çok Değerli Alkoller)

Moleküllerinde farklı karbon atomlarında birden fazla -OH grubu bulunduran alkollerdir. Moleküllerinde 2 tane -OH grubu bulunduran alkoller diol, 3 tane -OH grubu bulunduran alkoller tirol olarak adlandırılır.

İki değerli doymuş dialkollerin genel formülü $\displaystyle {{C}_{n}}{{H}_{2n}}{{(OH)}_{2}}$ veya $\displaystyle {{C}_{n}}{{H}_{2n+2}}{{O}_{2}}$

Üç değerli doymuş trialkollerin genel formülü $\displaystyle {{C}_{n}}{{H}_{2n-1}}{{(OH)}_{3}}$ veya $\displaystyle {{C}_{n}}{{H}_{2n+2}}{{O}_{3}}$ şeklinde gösterilebilir.

Özel Adlandırma

Alkolü oluşturan alkil grubunun adının sonuna alkol sözcüğü getirilerek adlandırılır. Özel adlandırma küçük alkollerin adlandırılması için uygundur.

Metil alkole odun ruhu anlamına gelen karbinol de denir.

IUPAC Sistemine Göre Adlandırılması

IUPAC sistemine göre en uzun karbon zinciri -OH grubuna en yakın taraftan başlanarak numaralandırılır. Ana zincirde yer alan -OH grubu dışındaki atomların ve grupların zincirdeki yerleri belirtilir. -OH grubunu taşıyan karbon atomunun numarası belirtildikten sonra ana zincirle aynı sayıda karbon atomu içeren alkanın adı yazılıp -ol eki eklenir. Molekülde birden fazla -OH grubu varsa -diol, -triol …. gibi son ekler getirilir.

UYARI: Adlandırmada hangi fonksiyonel grubun son ek olacağına karar verirken hidroksil grubunun ikili ve üçlü bağdan öncelikti olduğunu unutmamak gerekir.