Amerikan Toplumunun Dil Yapısı

0
Advertisement

Kozmopolit Amerikan toplumunda dilin yapısı, kullanımı kısaca Amerikan toplumunun dil özellikleri hakkında bilgi

amerikaABD’den toplum yapısının karmaşıklığına koşut bir dil karmaşısı da vardır. Göç eden her ulus dilini de kendiyle birlikte getirdi. Bu nedenle ABD’de kendi kapalı yapıları içinde Fransızca, İtalyanca, Almanca, İspanyolca, Arapça, Çince ve öteki diller de konuşulur. Bunun yanı sıra yerlilerin dilleri de kendi grupları içinde ağırlığını korur. Ancak ülkede egemen dil İngilizcedir. İngilizce daha da pratik biçime ve gereksinimlere göre yeni biçim alarak küçük değişikliklerle Amerikan İngilizcesine dönüşmüştür. Amerikanca da denilen bu dil, İngilizcenin değişken sözcük ve deyimlerinden oluşan ABD’ye özgü bir dildir. Bu sözcük ve deyimlerden oluşan ilk sözlüğü 1816’da yayımlayan John Pickering, onları üç gruba ayırdı: Yeni oluşan sözcükler; ABD’de özellik kazanan ve İngiltere’de de kullanılan sözcükler; İngiltere’de kullanılmayıp ABD’de yaygın olan sözcükler. Buna sonradan bir dördüncü küme eklendi: Değişik ülke göçmenlerinin özgün dilleriyle Kızılderili dillerinden aktarılan sözcükler.

Kıtaya ilk ayak basanlar, değişik bitki örtüsü ve hayvan topluluğuyla karşılaştığında kuşkusuz yeni bir Amerikan İngilizcesi oluşturmaya başladılar. Bu yeni nesneleri, bazen Kızılderili dilinin sözcükleriyle adlandırdılar (Apalache, Missouri, hickory, (ceviz ağacı), squash (kabak), oppossum gibi). Bazen de bildikleri İngilizce sözcüklerden yeni türetmeler yaptılar (live oak (meşe), bulfrog (kurbağa), catfish (kedibalığı) gibi).

Yeni kıtanın yabanıl doğasına, yeni toplum biçimine, yeni tarrm olgusuna yeni sözcükler yaratmak gerekliydi. 17. yüzyılın sonuna kadar (backlog, log house, cockroach gibi) çok sayıda yeni terim oluşturuldu. Aynı İngiltere’ den gelenlerin bile daha kuralları tam oturmamış bir İngilizceyi konuştukları da gözden uzak tutulmamalıdır. Ağırbaşlı, soylu İngilizce sözcüklerine karşın, Amerika’nın yaşam koşullarında mücadele eden, eğitimden yoksun ilk sömürgecilere uygun halk tipi sözcüklerin türemesi doğaldı ve bu yüzden yanlış oluşan terimler de vardır. Çeşitli dönemlerde Amerika’ya gelen İngiliz yöneticileriyle aydınlar, burada kullanılan İngilizceye tepki göstererek onları kaba dilli barbarlar diye nitelediler. Ancak bu izlenim kültür çevrelerinde tartışıldı. 1787’de Thomas Jefferson’un başkanlığı sırasında basında alevlenen yöneticiler düzeyindeki karşılıklı atışmalar, Americanism sürecinin İngiltere tarafından onaylanmasıyla son buldu.

ABD Batı Yakası’nın açık ve kesin anlatımlı İngilizcesi, İngiltere’nin yumuşak (r) sesini sertleştirmiş ve dolgun duygusal (a) sesini kütleştirerek, yeni toplumun olgusu olan pragmatizmi (yararcılık) gerçekleştirme yolunda dil öncülüğünü başlatmrştr. Meksika Sa-vaşr, srnrrboyu çatrşmalarr, İç Savaş, Amerikan İngilizcesinin saray İngiliz-cesinden değişik anlatrmsal bir zenginlik kazanmasını sağladı. Çağdaş eğilim, ABD radyo, TV, basın ve sinemasının yoğun etkisi yanında, sözcüklerinin anlatımındaki canlılık, pratiklik ve zenginlikle bu yeni dil anlayışı bir anda yayıldı. İkinci Dünya Savaşı sırasında İngiltere’deki Amerikan askerlerinin varlığı, İngiliz gençliği arasında Amerikan İngilizcesi kullanma modasrnr yaydı; gazeteler de bu konuda geniş açıklamalar, yergiler ve Amerikan argosuna yönelik uygulamalar getirdi. İngiliz soylularının alay olsun diye Amerikan İngilizcesi üzerine yaptıkları espriler, İngiltere’de kullanılan terimlere dönüştü. Konuşulan Amerikan İngilizcesini, belirli sesli ve sessiz harflerin okunuşu, ses uyumu, vurgulama, tümcedeki ses iniş çıkışları ve sözcükler yönünden ayırt etmek kolaydır. Amerikan İngilizcesi yörelere ve toplumsal yapılara göre değişiklik gösterseler de, sesli harflerde inceltme, yuvarlama ve sert vurgulama genellikle geçerlidir. Heceleri uzatma, krsaltma ya da değişik okuma iki dil arasmda ayrrlrk gösterir. Örneğin İngilizlerin “schedule” (şedüyl) diye okuduğu sözcüğü, Amerikalının “schedule” (seciyi) biçiminde okuması gibi.

Aynı anlama gelen değişik sözcüklerin kullanımı büyük bir engel oluşturmakta, aynı anlama gelen terimler ise sözlüklerde belirtilmektedir. Amerikan bilim dilinde ve aydın çevrede İngiliz dil bilgisi kurallarının geçerliliği yürürlükteyse de, genel Amerikan İngilizcesi geleneksel bazı dil bilgisi kurallarını atmak yanlısıdır. Fiilimsilerin kullanış kurallarının değişimi, edatların düşürülmesi, çoğunlukla konuşma dilinde kısaltma ve uyarlama yapılması, adların fiil gibi kullanılması Amerikalıların İngiliz dilbilgisine getirdiği yeniliklerden birkaçıdır. Bugün ABD’de deyimler konusunda en büyük tehlike, halkın konuşma dilindeki sınır tanımayan deyimsel sözcük gruplarıyla argodur. Çoğunlukla yazı diline aktarılmayan bu sokak Amerikancası, çok ulusluluğun ve çeşitli insanlar yumağının oluşturduğu bir toplumun kaçınılmaz sonucudur.

Advertisement

Leave A Reply