At yarışları hakkında genel bilgiler. At yarışları neden yapılır, nasıl ortaya çıkmıştır? At yarışlarının çeşitleri nelerdir ve tarihi hakkında genel bilgilerin yer aldığı yazımız.
At neslini ıslah etmek, at yetiştiriciliğini teşvik etmek amacını güden bir yarıştır. Çok eski zamanlardan beri yapılagelmiştir, tarihi Eski Yunanistan’daki Olimpiyat Oyunları’na kadar varır. O zamandan beri gelişerek dünyanın her tarafına yayılmıştır.
Önceleri atlar arabalara koşulu olduğu halde yarıştırılırdı. Romalılar at yarışlarını Yunanlılar’dan görüp öğrendiler. Roma cambazhanelerinde tertiplenen yarışlarda biniciler esirlerden seçilirdi. Ata çıplak binen binici yarış sırasında bir attan ötekine atlamak gibi hareketler ve marifetler yapardı. Roma jokeyleri, şimdi de olduğu gibi, uzaktan kolay seçilebilmeleri için parlak renkli kumaşlardan elbise giyerlerdi. Yarışlarda hakemler de bulunurdu.
Zamanla asilzade Romalılar da bu işe heveslenip yarışlarda ata binmeye başladılar. Kazananlara büyük ödüller verilir, atların heykelleri dikilir, öldükleri zaman da mezarları yapılırdı. Üzerinde 120 kadar at adı yazılı bir mermer parçası bunu göstermektedir. Yarışa başlayacak atların aynı hizada bulunmalarını sağlamak için önlerine ip çekilir, koşunun dürüst bir şekilde yapılmasını sağlamak için de görevli kimseler bulundurulurdu. Bu yarışlardaki atlar üzerine bahse de girilirdi.
İmparator Neron zamanında (I. yüzyıl) binicisiz atlar koşturulurdu. Bu atların yan taraflarına uçlarında çiviler bulunan tahtalar asarlardı. Yarış sırasında bu tahtalar ata batar, hayvanın daha hızlı koşmasını sağlardı.
At yarışları Araplar arasında da çok rağbet görmüştü. Hz. Muhammed de atını koşuya sokmuş, kazanan biniciye ödüller vermiştir. Araplarda yarışın dürüst bir şekilde yapılmasına çalışılır, koşudan önce atların önüne ip çekilirdi. Araplar at yetiştirmek, at terbiye etmek, ata binmek konusunda birçok değerli eserler vermişler, bu alanda çok ilerlemişlerdi.
At yarışları bugünkü şekliyle İngiltere’de Kral II. Henry zamanında başladı. Londra at pazarlarında yarışlar tertip ediliyordu. Kral I. James zamanında da at yarışları ıslah edildi. Saf kan İngiliz atlarının bugünkü verimli halini almasında 400 yıldan beri sistemli bir şekilde yapılan yarışların etkisi büyük olmuştur. Bugün hız ve biniş bakımından koşular için en elverişli at cinsi olan saf kan İngiliz atları XVII yüzyıl sonlarında İngiltere’ye Doğu’dan getirilen Godolphin Barb, Darley Arabian ve Byerly Turc adlı üç aygırın, Arap, Türk ve Kuzey Afrika cinsi 36 damızlık kısrakla birleştirilmesinden doğan yavrularla elde edilmiştir.
Bunlardan birincisi Herod, ikincisi Eclipse, üçüncüsü de Matcheme familyalarını meydana getirmişlerdir. Bugün yarışlara kabul edilen atlardan hepsinin «pedigree» (secere) denilen, ana – baba tarafından soyunu bildiren bir vesikası bulunması şarttır. Bu vesikalar «Jockey Club» denilen kurumlarca tespit edilir.
At Yarışlarının Çeşitleri
Bugün dünyadaki ülkelerde yapılan at yarışlarının başlıca, düz koşular, engelli koşular, tırıs koşuları, araba koşuları gibi çeşitleri vardır.
1 — Düz koşular: Genel olarak 800-4000 metre uzunluğundadır. Dörtnal ile koşulur. Yarışlara bu çeşit biniciliği kendilerine meslek edinmiş kimseler, yani jokeyler girerler. Atların bu koşularda taşıyacakları ağırlık (jokey ve eyer) atın cinsiyetine, yaşına, koşunun uzunluğuna ve mevsime göre önceden tespit edilmiştir.
Bir yarışa katılan atlar özellikleri bakımından eşit değillerse bu eşitliği sağlamak için ayrıca ağırlık eklenir. Bu gibi yarışlara «handikaplı yarışlar» denilir. Bu koşularda atın taşıyacağı ağırlık sadece son koşulardaki durumuna göre verilir. Bu da ortalama olarak 45-80 kg. arasında değişir. Bu bakımdan, jokeyler, her istenilen koşuda ata binebilmeleri için kısa boylu, ufak tefek, zayıf kimseler arasından yetişir.
Yeryüzünde en ünlü düz koşu İngiltere’de Londra’nın Epsom hipodromunda her yıl haziran ayında koşulan 3 yaşındaki İngiliz taylarına mahsus Derby Koşusu’dur. İlk defa 1780 yılında koşulan ve Diomed tarafından kazanılan bu koşunun mesafesi 2.400 metre kadardır. Atlar bu mesafeyi çok kere 2.30 dakika civarında bitirirler. Hemen her memlekette bu koşunun yerini tutan bir koşu düzenlenmektedir. Bizdeki «Gazi Koşusu» İngiliz Derby’si değerinde bir koşudur.
2— Engelli koşular: Genel olarak mukavemet koşularıdır. Pist üzerinde çit, parmaklık, sulu hendekler gibi çeşitli yükseklik ve genişlikte engeller bulunur. Atlar bu engelleri atlayamadıkları takdirde içinden de geçebilirler. En meşhur engelli yarışların başında İngiltere’nin Liverpool’daki Aintree hipodromunda koşulan Grand National yarışı gelir. 7200 metre mesafeli olan bu koşu genel olarak 9 dakika gibi bir müddet içinde koşulur.
3— Tırıs Koşuları: Bu koşuya giren atlar yarışı tırıs olarak koşarlar. Dörtnala kalkan atlar koşuya katılmış sayılmaz.
4— Araba yarışları: Jokeyler «Sulky» adı verilen lastik kaplı çift tekerlekli hafif arabalara binerler. Bu çeşit yarışlar da tırıs olarak koşulur.
Müşterek Bahis
At yarışlarını seyre gelenler arasında gerçekten at meraklısı olanlar azdır. «At yarışları İngiltere’de spor, Fransa’da eğlence, Amerika’da iştir» diye meşhur bir söz vardır. Yarışlara katılan atlar üzerine, «müşterek bahis» adı verilen şans ve talih oyunları oynanır. Müşterek bahis oyunu ilk defa XIX. yüzyılda Pierre Ollen adında bir Fransız tarafından ortaya atılmıştır.
