Baktriya (Baktriane) neresidir? Baktriya (Baktriane) tarihçesi, özellikleri nelerdir? Baktriya (Baktriane) hakkında bilgi.
Baktriya (Baktriane)
Baktriya (Baktriane); Hindukuş (Paropamisus) Dağları ile Ceyhun (Oxus) Irmağı arasında uzanan, eski ülkedir.
Bugünkü Afganistan’ın ve Özbekistan ile Tacikistan’ın bir bölümünü içine alan Baktriane, özellikle İÖ 600-İS 600 arasında önem kazandı. Bu dönemin büyük bölümünde hem Doğu-Batı arasındaki karayolu ticaretine, hem de din ve sanat alanlarında alışverişe hizmet etti. Başkenti Baktra, öteki adıyla Baktra-Zariaspa (bir olasılıkla bugünkü Belh, eski Vahlika) idi.
Baktriane verimli bir ülkeydi; o dönemden kalmış höyüklerin çokluğu ve terk edilmiş su kanalları, ülkenin tarihteki zenginliğini kanıtlar. Görece yakın tarihlerdeki yerleşme Belh ve Holm’daki (Taşkurgan) Demir Çağı kalıntılarıyla yaşıttır ve İÖ 750’lere değin uzanır. Bu kalıntıların, o dönemde bölgeye yerleşen ve İran dili konuşan Doğulu bir halka ait olduğu anlaşılmaktadır.
Baktriya Tarihi
Baktriane ile ilgili ilk kayıtlar Ahamenişlerden kalmadır. İÖ 6. yüzyılda II. Kyros’ un (Büyük) ele geçirdiği sanılan bölge, sonraki 200 yıl boyunca Ahamenişlere bağlı kaldı. Büyük İskender, III. Dareios’u yenilgiye uğratınca Baktrianeli satrap Bessos, İskender’e karşı Doğu’da bir direniş örgütlemeyi denedi, ama başarılı olamadı. Büyük İskender’in ölümü üzerine (İÖ 323) Baktriane, I. Selevkos’un (Nikator) egemenliğine geçti.
Selevkosların Baktriane satrapı Diodotos ya da aynı adı taşıyan oğlu, İÖ 250’lerde bağımsız bir krallık kurdu. Selevkos kralı III. Antiokhos (Büyük), onların elinden tahtı zorla alan Euthydemos’u yenilgiye uğrattı; ama onun bağımsızlığını tanımayı sürdürdü. Euthydemos’un ardılları, Hindukuş’a ve Hindistan’ın kuzeybatısına doğru ilerleyerek buralarda krallığın Hint-Yunan kolunu kurdular. Krallık en güçlü döneminde bugünkü Afganistan topraklarının neredeyse tamamını, ayrıca Sovyet Orta Asyası’nın bazı kesimlerini ve Pakistan’ın büyük bölümünü egemenliği altına aldı. Bu nedenle Orta Asya ile Hindistan’ın kuzeybatı kesimindeki kültürlerde önemli ölçüde Helenistik etkiler görülür. Özellikle sanat, mimarlık, yazı ve sikkelerde Helenistik gelenekler göze çarpar.
Hindukuş Dağlarının kuzeyindeki Yunan egemenliği, İÖ 128’den önceki bir tarihte Çinlilerin Yüeçi adını verdikleri bir halkın saldırısına uğradı. İÖ 128’e gelindiğinde Yunanlılar Yüeçilere bağımlı hale gelmişti; kısa süre sonra da Yüeçiler Baktriane’yi işgal etti. Yüeçiler bir olasılıkla, İran asıllıydı ve Toharlar da bunlar arasındaydı. Toharlar, zamanla tüm bölgeye Toharistan adını kazandırdılar. Baktriane’nin yeni egemenleri, Kuşanlar olarak bilinen bir toplulukla birlikte, İS 1. yüzyılda, egemenliklerini Kuzeybatı Hindistan’a doğru genişlettiler. Kuşanların etkisi altında ülke Budacılığın merkezi oldu. 4. yüzyılın ikinci yarısında bir Yüeçi kabilesinden gelen Akhunlar Baktriane’ye yerleşti ve 200 yıl kadar Sasanilerle sürekli savaştı. Batıdaki Türk boyları, İS 565’te Akhunları devirerek bölgeye egemen oldu; bu egemenlik 7. yüzyıl ortalarındaki Müslüman fetihlerine değin sürdü.
