Almanlar tarafından hazırlanmış Birinci Dünya Savaşı esnasında yararlanılmış propaganda haritaları. Ne gibi etkileri olmuş bilinmez ama ilginç propaganda haritaları.
Öncelikle Birinci Dünya Savaşı hakkında bilgi verelim…
Birinci Dünya Savaşının Nedenleri:
XIX. yüzyılda Avrupa’nın en güçlü devleti sırasına giren İngiltere ile, gene bu yüzyılın ikinci yarısında birliğini tamamlayan (1871) Almanya arasında ekonomik ve askerlik alanlarında büyük bir yarışma başlamıştı. Alman sanat ve ticareti dünyanın her yerinde, İngiliz sanat ve ticaretini tehdit ediyordu.
Ekonomi alanında çok kuvvetlenen Almanlar, sömürgecilik yolunda da hızla ilerliyorlar, Afrika ve Okyanus adalarında sömürgeler kurarak bu alanda da İngilizler ile yarışıyorlardı. Öte yandan çok kuvvetli ordularına ve yeni yapmakta oldukları donanmalarına güvenerek bütün dünyada üstünlük kurmak istiyorlar ve İngilizlere meydan okuyorlardı. Bundan başka Almanların, Balkanlarda ve Osmanlı devleti üzerinde ekonomik ve askerlik alanlarında, büyük bir üstünlük kazanması, öteden beri güneye inmek isteyen Rusya’nın işine gelmediği gibi, Hindistan yolu üzerinde bulunan Akdeniz’in ve Süveyş kanalının açılmasından sonra (1869) büyük bir önem kazanan Mısır’ın tehlikeye düşmesi de İngilizleri korkutuyordu.
Almanya’nın bu derece ilerlemesi ve kuvvetlenmesi ve hele Avusturya, Macaristan ve İtalya ile birleşerek Üçlü Bağlaşma’yı (Üçlü İttifak) kurması (1883), Avrupa’nın diğer üç büyük devletini, yani İngiltere, Fransa ve Rusya’yı korkuttu. Bunlar da zamanla kendi aralarında birleşerek Üçlü Bağlaşma’ya karşılık Üçlü Uzlaşma’yı (Üçlü İtilâf) kurdular (1893 – 1907). Daha sonra bu iki bağlaşık gruba Avrupa’nın öteki devletleri de katıldılar. Japonya, A. B. Devletleri İngiltere’nin, Güney Amerika devletleri de Almanya’nın tarafını tuttular.
XIX. yüzyıl sonlarında dünya yukarıdaki şekilde iki büyük gruba ayrılmıştı. Bunlar, birbirleriyle her alanda yarışıyorlar, bütün kuvvetleriyle savaşa hazırlanıyorlardı. Bu iki bağlaşık grubu birbiriyle tutuşturmak için küçük bir kıvılcım yetecekti.
Birinci Dünya Savaşının Başlaması ve Gelişmesi:
Nihayet savaş 1914 yılında, bir Balkan olayından ötürü patlak verdi. Avusturya veliahtının, Saray Bosna’da bir Sırp milliyetçisi tarafından vurulması üzerine (28 Haziran 1914), Avusturya, Sırbistan’a savaş açtı (28 Temmuz 1914). Birkaç gün sonra da her iki taraf devletleri birbirlerine savaş ilan ettiler. Yalnız İtalya hemen savaşa girmedi. Bu suretle 1914 yılının yazında Birinci Dünya Savaşı başlamış oldu.
Almanlar ilk kez Fransa’yı savaş dışı etmek istiyorlardı. Onun için bütün kuvvetleriyle Fransa ve Belçika’ya yüklendiler. Fakat İngilizler, Fransızlar, Almanları Marn ırmağında durdurdular.
Bu sırada Ruslar, büyük kuvvetlerle, Doğu Prusya’ya girmişlerdi. Almanlar; Rusları burada büyük bir yenilgiye uğratarak Lehistan’ı ve Baltık memleketlerini işgal ettiler .
Osmanlı Devletinin Savaşa Girmesi:
Birinci Dünya Savaşı başladığı zaman, Osmanlı devleti, seferberliğini yapmış ve kapitülasyonları da kaldırarak tarafsızlığını ilan etmişti. Fakat Osmanlılar, Almanlara karşı büyük bir sempati duyuyorlar ve onların bu savaşta üstün geleceklerine inanıyorlardı.
Savaş başladıktan bir süre sonra, Almanların Akdeniz’de bulunan iki savaş gemisi (Göben ve Breslav) Osmanlı devletine sığındı. Osmanlı devleti tarafsızlığını bozmamak için, bu gemileri satın aldığını ilân etti.
Fakat bu gemiler biraz sonra Alman subayları komutasında Karadeniz’e çıktılar. Rus gemileriyle savaşa tutuştular. Sivastopol ve Batum’u topa tuttular. Ruslar, Osmanlı devletine bir ültimatom verdiler. Bunun üzerine Almanlardan yana olan İttihat ve Terakki Cemiyetinin liderleri Enver ve Talat Paşalar, Osmanlı devletini savaşa soktular (30 ekim 1914). Bunun arkasından Bulgarlar da Almanlarla anlaştılar. Bu suretle Almanya ve Osmanlı devleti karadan birleşmiş oldular.
Osmanlı devletinin savaşa katılması Genel Savaşın gidiş ve gelişimi üzerinde büyük bir etki yaptı. Savaş alanı genişledi. Osmanlı orduları Çanakkale, Kafkasya, Irak, Filistin, Romanya ve Galiçya cephelerinde şanlı savaşlar yaparak harikalar yarattılar, bütün dünyanın takdirini kazanan kahramanlıklar gösterdiler.
Çanakkale ve Anafarfalar Savaşları ve Mustafa Kemal:
İngilizler ve Fransızlar, Osmanlı devletinin savaşa girmesi üzerine, bağları kesilen Rusya ile birleşmek için Çanakkale boğazından geçmeye karar verdiler. 18 Mart 1915’te büyük bir donanma ile Boğaz’ı zorladılar. Fakat birçok kayıplar vererek geri çekildiler. Bunun üzerine Gelibolu yarımadasının birçok yerlerine asker çıkardılar. Kıyılarda tutundular.
Gelibolu yarımadasında tutunan İngilizler, bir ara çok kuvvetli bir ordu ile Anafartalar üzerine saldırmaya başladılar. Fakat bu kesimi savunan Mustafa Kemal (Atatürk)’ in kahramanca savunması ile karşılaştılar.
Mustafa Kemal, üstün İngiliz kuvvetlerini Anafartalarda durdurarak, bütün memleketi büyük bir tehlikeden kurtardı, İngilizleri geri attı. Bu zaferden sonra Gelibolu savaşları bir siper savaşı haline geldi. Bir süre sonra da, Türklerin karşı saldırılarına dayanamayan Uzlaşma devletlerinin kuvvetleri Gelibolu yarımadasını bırakarak çekildiler (1916).
Savaşın Son Yılları:
Birinci Dünya savaşın daha ilk aylarında Marn ırmağında duran Almanlar, ikinci ve üçüncü savaş yıllarında, bu kesimi birçok defalar zorlamalarına rağmen bir şey elde edemediler. Osmanlılar da bu sırada Filistin üzerinden Mısır’a saldırdılar. Fakat kanalı geçemediler, İngilizler, Basra’ya asker çıkararak Bağdat’a doğru yürüdüler. Lâkin Kût-ül Amare’de yenildiler.
Karada bir başarı elde edemeyen Almanlar, bu sefer de korkunç bir denizaltı savaşına başladılar, İngiltere’yi bu suretle yenmek istediler. Her gün binlerce ton gemi batırdılar. Bu şiddetli hareket nihayet İngilizlerden yana olan A. B. Devletlerinin savaşa girmesine yol açtı. Büyük bir Amerikan ordusu Fransa’ya çıktı (1917). Bu sırada Rusya’da büyük bir ihtilal başladı. Rusya savaştan çekildi (1917). Gene bu sırada Amerika Başkanı Wilson, 14 maddelik ünlü bildirgesini yayınladı. Bu bildirge Üçlü bağlaşma devletleri arasında büyük bir etki yaptı. Çünkü Wilson bu bildirgesinde her milletin savaş sonunda kendi alın yazısına sahip olacağını söylüyordu.
Savaşın dördüncü yılında durumu çok uygun gören İtilaf Devletleri batıdan Almanlara, Irak, ve Filistin üzerinden Osmanlılara, Yunanistan üzerinden de Bulgarlara saldırdılar. Filistin, Irak ve Balkan cepheleri yarıldı. Alman ordularında ihtilal çıktı. Osmanlı devleti İngiliz ilerleyişi karşısında ateşkes istemek zorunda kaldı (30 ekim 1918). Biraz sonra Almanlar da ateşkes istediler (10 kasım 1918).
Mondros Ateşkes Anlaşması (30 Ekim 1918):
Birinci Dünya Savaşının sonunda Osmanlı devleti Limni adasındaki Mondros limanında çok ağır koşullar taşıyan Mondros ateşkes anlaşmasını imzaladı. Buna göre:
1) Boğazlar açılacak;
2) Osmanlı ordusu derhal terhis edilecek;
3) İtilaf Devletleri, Osmanlı topraklarının gerekli gördükleri yerlerine girebileceklerdi
4) Gene İtilaf Devletleri, gerekli görürlerse, doğuda Ermenilerin oturdukları illere de girebileceklerdi.
Mondros ateşkes anlaşması, Osmanlı devletinin, Üçlü Uzlaşma devletlerine tümden teslim olması demekti. Gerçekten bir süre sonra uzlaşıklar İstanbul’a girdiler (13 kasım 1918). Boğazları kontrolları altına aldılar. Ateşkes koşullarına uymayarak Anadolu’nun birçok yerlerine asker çıkardılar. Savaşın son yılında kendilerine yardım eden Yunanlılara İzmir ve dolaylarını verdiler. Yunanlılar büyük bir taşkınlıkla İzmir’e çıktılar (15 Mayıs 1919).
Sözün kısası, Osmanlı devletinin elinde kalan son öz yurdu da pay edilmeye başlandı. Nihayet Üçlü Uzlaşma devletleri hazırladıkları barış koşullarını Osmanlı devletine bildirdiler.
Sevr Antlaşması (10 Ağustos 1920):
Osmanlı devleti, kendisine bildirilen barış koşullarını olduğu gibi kabul ederek Sevr’de imzaladı.
Sevr antlaşması Osmanlı devletinin imzaladığı en son ve en kötü antlaşma idi. Bu antlaşma ile Osmanlı devleti parçalanıyor, artık tüm tarihe karışıyordu.
Sevr antlaşmasının başlıca koşullarına göre:
1) Osmanlı İmparatorluğuna bağlı Irak, Suriye, Filistin ve Arabistan, Osmanlı devletinden kesin olarak ayrılacaktı.
2) Anadolu, üstün gelen Uzlaşma devletleri ve yardımcıları arasında şöylece pay edilecekti:
A) İzmir ve Doğu Trakya Yunanistan’a;
B) Güney Anadolu’da Antalya’dan Konya’ya kadar olan yerler İtalya’ya;
C) Adana, Maraş, Antep, Urfa ve Mardin illeri Fransa’ya verilecek,
Ç) İstanbul ve Çanakkale boğazları ile dolayları uluslararası bir komisyon tarafından yönetilecekti,
D) Doğu’da bir Kürdistan ve bir Ermenistan devleti kurulacaktı.
E) İç Anadolu illeri ile Karadeniz bölgesi Osmanlı devletine bırakılacaktı.
3) Osmanlı devleti ordu, donanma ve hava kuvvetleri bulundurmayacak, yalnız memleketin güvenliğini korumak için yeteri kadar jandarma kuvveti bulunduracaktı.
4) Osmanlı devleti savaş sırasında kaldırmış olduğu kapitülasyonları tekrar tanıyacak ve kapitülasyonlar ekonomi ve hukuk bakımlarından artırılacaktı (Bak. Harita: 11).
Yukarıdaki ağır koşulları kabul eden Osmanlı devleti, artık bir sömürge haline geliyor, koca bir imparatorluk tarihe karışmış oluyordu. Osmanlı devletinin son padişahı olan VI. Mehmet Vahideddin ve onun hükümeti, Osmanlı Tarihinin bir yüzkarası olan bu antlaşmayı kabul ve imza etmekle Türk milletinin istiklâline son vermiş oluyorlardı.
Fakat tarihin her devrinde hür yaşamış, hiç bir devletin boyunduruğu ve köleliği altma girmemiş olan Türk milleti, Sevr antlaşmasının acılarına dayanamadı. Tüm inancı ve gücüyle yeniden şahlandı. Kendi bağrından kopan Atatürk gibi büyük Türk oğlunun güçlü elleri altında yeni bir atılış yaptı. Sevr antlaşmasını yırtarak Türk’e istiklâl, hürriyet, şan ve şeref veren Lozan antlaşmasını imzaladı. Ölmüş bir imparatorluktan yepyeni, canlı ve imanlı bir Türk Devleti kurdu.
