Böbrek nedir, ne anlama gelir? Böbrek ne işe yarar, vücudumuzdaki görevi ve önemi nedir? Böbreğin kesiti, yapısı ve özellikleri hakkında bilgi.
Böbrek Anlamı
- “Böbrek”
Kandaki zararlı maddeleri süzüp idrar olarak salan, omurganın sağ ve sol yanında bulunan çift organdan her biri - “böbrek taşı ”
Böbreklerde oluşan taş - “suni böbrek”
Yapay böbrek - “yapay böbrek”
Sonradan takılan böbrek, suni böbrek - “böbrek üstü bezi ”
Böbreklerin üstünde bulunan, hormon niteliğinde salgısı olan bez - “böbrek yağı ”
Kasaplık hayvanların böbreklerinin çevresinde oluşan yağ - “böbrek yetmezliği ”
Böbreklerin yeterince işlev görememesi
BÖBREK
Atık maddeleri ve fazla suyu filtre etmek suretiyle kanı temizleyen böbrekler hayati organlardır. Filtre edilen bu atıklar, daha sonra idrar olarak vücuttan atılır.
Besinlerin sindirilmesi ya da enerjinin yakılması gibi vücut fonksiyonları çok çeşitli atık maddeler meydana getirir. Bu maddeler, kan dolaşım sistemi ile vücudun her tarafından toplanarak böbreklere taşınır ve orada filtre edilir. Atık sıvıların vücuttan atılması fonksiyonunu yerine getiren böbrekler, vücut boşaltım (excretory) sisteminin en önemli organıdır.
MİLYONLARCA MİNİK FİLTRE
Böbrek iki katmandan oluşur. Dış katman (renal cortex) yaklaşık bir milyon minik filtre (nefron) içerir. Her bir nefron; glomerulus adı verilen mikroskobik kılcal kan damarları yumağına sahiptir. Glomerulus, adına Bowman kapsülü denilen çift katmanlı bir fincan ile çevrilmiştir. Kan glomerulus üzerinden akarken su, mineraller, tuzlar ve atıklar Bowman kapsülünün içine akar. Bu maddeler; kapsülden, adına nefron tüpü (henle kulpu) denilen ince, uzun ve U biçimindeki bir tüp kanalıyla sızar. Henle kulpu böbreğin iç katman (renal medulla) yer alır.
BÖBREĞİN ÇALIŞMASI
Böbrekler fasulye tanesi biçiminde olup, karın boşluğunun arka tarafında, bel hizasında ve omurganın iki yanında yer alır. Arterleri aracılığıyla alınan kan, filtre ettikten sonra böbrek toplar damarlarıyla uzaklaştırılır. Vücutta bulunan bütün kan, günde yaklaşık 350 kez, böbreklerden akar ve akan kan miktarı, toplamda 1.700 litreden daha fazladır. Sürekli olarak temizlenen ve filtre edilen kan neticesinde, her gün; yaklaşık 1.5 litre idrar üretilir.
YARARLI MADDELERİN TUTULMASI
Her bir henle kulpu çok sayıda kılcal damar ile çevrelenmiştir. Kılcal damarlar vasıtasıyla; mineraller ve tuzlar gibi yararlı maddeler henle kulpundan kana geçer. Belirli bir miktar su geri alınır ya da yeniden emilir. Geri alınacak suyun miktarı vücudun su ihtiyacına bağlıdır ve hormon adı verilen kimyasal haberciler tarafından kontrol edilir.
ATIKLARIN TOPLANMASI
Atık maddeler idrar yoluyla vücuttan dışarı atılır. Geniş kanallara damlayan atıklar böbrek havuzcuğunda (renal pelvis) toplanır. Buradan idrar yolu adı verilen bir tüpün içine damlayan atıklar mesaneye (karın boşluğunda yer alan ve içi boş, duvarları gerilebilir, kaslardan yapılmış idrar kesesine) taşınır. Mesane kas duvarlarını kasmak suretiyle idrarı, başka bir tüpe (dış idrar yolu) boşaltır.
Böbrek Ne İşe Yarar?
İnsan ve hayvanlarda çok önemli bir iş gören organdır. Karın boşluğunda, omurganın yanında sağlı sollu birer böbrek bulunur. İnsanda 9-13 cm. uzunluğundadır. Biçimi büyük bir fasulye tanesini andırır. Her iki böbreğin birbirlerine bakan kısımları hafif çukurcadır. Buraya göbek adı verilir. Böbreğe giren ve çıkan kan damarları, sinirler ve sidik borusunun çıktığı yer buradadır.
Böbreğin başlıca görevi sidiği ayırıp kanı temiz bir hale getirmektir. Üst tarafında böbreküstü bezi adı verilen bir bez bulunur.
Böbrek etrafındaki bezlerden ye yağlardan ayrılıp ortasından boyuna kesilirse renkçe birbirinden ayrı üç bölge göze çarpar. En dış kısım koyu kırmızıdır. Üzerinde daha koyu kırmızı benekler vardır. Buraya kabuk bölgesi denir. Sidiğin kandan süzüldüğü yer burasıdır. Bundan sonraki kısım çizgilidir. Bu çizgiler, böbreğin göbek kısmına doğru bir piramit meydana getirecek şekilde toplanmıştır. Buraya da piramit bölgesi adı verilir. Bu boşluğa açılır. Havuzcuk adı verilen bu kısmın rengi hafif sarımtıraktır. Piramitler, süzülen sidiği havuzcuğa getiren kanallardan meydana gelmiştir.
Böbrekler vücudumuzun kolay ve çabuk hastalanabilen organlarındandır. Hastalanan böbrekler de kandaki zehirli maddelerin süzülmesini zorlaştırdığı için vücuttaki zehirli maddelerin dışarıya atılmaları işi zorlaşmış olur. Böbrekte sidik süzen kısımların hastalanmalarına nefrit denir. Bu hastalığa yakalananların sidiklerinde albümin miktarı yükselir.
