Buzdağı nedir? Buzdağlarının özellikleri nelerdir? Oluşumu hakkında bilgiler. Nasıl oluşur gibi konuların yer aldığı sayfamız.
Buzdağı; Kuzey ve Güney Kutup denizlerinde buzullardan koparak akıntılarla yer değiştiren büyük buz parçalarıdır. Bütün yıl boyunca dünyadaki okyanusların % 25′ ini sürekli değişen buz tabakaları örter. Bu buz tabakaları, kuzey ve güney kutupları arasında miktar olarak değişseler bile toplam hacim olarak aynı kalırlar. Kuzey ile güney yarıkürede buzla kaplı alanların büyüklüğü değişiktir. Yazları daha ılık olmasına karşın güney kutbunda 3-2 milyon km2, kuzey kutbunda 6-12 milyon km2 alan buzla kaplıdır. Kuzey kutbunda aralık ve ocak, güney kutbunda temmuz ve ağustos ayında en yüksek oluşum düzeyine ulaşırlar.
Buzdağlarının Oluşumu:
Denizlerde iki çeşit buza rastlanır. Sürekli soğuk olan bölgelerde karın üst üste yığılmasıyla, kardan bir dağ, sonra da buz katmanı oluşur. Bu katman gel git olayı, okyanus akıntıları, dalgalar ve hava değişimiyle kıyıya kayar ve denizde parçalanır. İkinci oluşum biçimi ise donmuş deniz suyundan (denizbuzu) oluşur. Tuzlu suyun donma noktası tatlı sudan daha düşüktür (-1.9°C). Ayrıca tuzlu suyun özgül ağırlığı ısı düştükçe artar. Bu olgu sonucu deniz soğudukça suyun derinlerinde donma başlar.
Donma noktasına kadar soğuyunca tüm su kütlesi donar. Çapı 0.5-3 m arasındaki çok sayıda buz kütlesinin çarpışması ve sıkışması sonucu yuvarlak biçimli buz parçaları oluşur. Büyük bölümü buzla kaplı olan Kuzey Buz Denizi’nin ortasındaki yaklaşık 2 milyon km2 yüzeyi olan Grönland’da bütünüyle buzla kaplıdır. Her yıl buradan dalgalar, gel git hareketleri ve soğuk okyanus akıntılarıyla (Doğu Grönland ve Labrador akıntısı) 10-15 bin kadar buzdağı kopar. Kopar kopmaz denizin içinde harekete geçerler. Özgülağırlıkları içindeki hava oranına bağlı olarak 0.86 ile 0.92 g/cm3 olduğundan su üstünde yüzerler. Buz dağlarının suyun üstünde kalan bu görünür kesiminin en az 5-8 kat fazlası suyun altında kalır.
Bir buzdağının en büyük bölümü (% 60- % 70) suyun altında yüzer. Biçimi su aşındırmasının sonucunda oluşmuştur. Su yüzeyinin hemen altında bir aşınma platformu gelişmektedir (1); Su yüzeyinin üzerindeki buzun parçalanması nedeniyle buzdağı giderek daha az derinliğe dalmaktadır. Bunun bir örneği eski dalga
aşındırması düzlüğünün kalan parçalarında görülebilir (2); Eriyen su buzun üzerinde küçük düzlükler oluşturur (3); Buzdağının tabanında buzul tarafından götürülen (4) ve. erime süreci sırasında denizin dibine düşen buzultaşları bulunur.
Güney Kutbu’nda ise her yıl binlerce buzdağı buz setlerinden koparak oluşur. Buzdağları okyanus akıntılarıyla taşınarak günde 10-15 km’lik bir hızla hareket ederler. Kuzey Kutbu’ndan kopan buzdağları ilkbahar ve yaz aylarında Labrador akıntısının etkisiyle Azor Adaları’na kadar inebilirler. Alaska ve Sibirya arasındaki Bering Boğazı çok dar ve sağ olduğu için buradan geçemezler bu nedenle Büyük Okyanus’un kuzeyinden budağı gözükmez. Güney kutbundan kopanlar buzul setinden koptuğu için üstleri düzdür (masa buzdağı) kalınlıkları 500 m olan bu buzdağları binlerce km2’lik bir alan kaplarlar. Bunlar kuzeye doğru yol alırlarsa da hiçbir zaman Avustralya’nın 100 mil açığına kadar ulaşamazlar.
