Çin Halk Cumhuriyetinin Tarihi, Önemli Olaylar ve Kişiler

0
Advertisement

Çin Halk Cumhuriyeti’nin tarihi ile ilgili bilgiler. Günümüzün dev bir ekonomi ve askeri güç olan Çin’in kuruluşundan yakın döneme kadarki olaylar.

Mao Zedong, 1 Ekim 1949′ da, yönetim merkezi Pekin’de Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşunu resmen duyurdu. Bundan sonra ülkede birlik, kalkınma ve reform dönemi olarak nitelendirilen bir dönem başladı. 1954’te ilk anayasa onaylandı. 1956’da, özel girişimin devletleştirilmesi tamamlandı. Bu tarihten sonra birçok uluslararası konferansa katılan Çin, Üçüncü Dünya Ülkeleri’nin önderlerinden biri durumuna geldi. Mao Zedong’un başlattığı Büyük Atılım (1958-1960), tüm halkı kapsayan bir çabayla geleneksel ve çağdaş yöntemlerin birleştirilmesi ve bu yolla tarım ve endüstrinin geliştirilmesini amaçlıyordu.

Planlamada merkeziyetçilikten uzaklaşıldı, halk komünleri kurularak kollektifleşme süreci tamamlandı. 1959 Nisanında, Mao Zedong, Halk Cumhuriyeti başkanlığından ayrıldı, parti başkanlığı görevini sürdürdü. Mao’nun yerine Liu Şao Çi getirildi. Bu arada Hindistan ile ilişkilerin bozulması üzerine, Moskova ile de görüş ayrılığına düşüldü. Sovyetler 1960’ta, ülkedeki tüm teknisyenlerini geri çağırdı. Böylece “Büyük Atılım” ın doğurduğu ekonomik zorluklara, Sovyet yardımının kesilmesi de eklendi, ülke büyük bir bunalımın eşiğine geldi.

Çin - Büyük Atılım

1965 Kısımında, Büyük Proleter Kültür Devrimi (1966-1969) olarak bilinen yoğun kitle kampanyaları başlatıldı. Bu girişimin ardında Mao ve Lin Piao’yu destekleyen grupla Liu Şao Çi’ yi izleyen grup arasındaki çatışma yatıyordu. Ağustos 1966’da, Mao yanlısı olan ve Kızıl Muhafızlar olarak bilinen örgüt, çeşitli şiddet eylemlerine girişti. Kültür Devrimi’nin endüstri kesimine yayılmasıyla gerginlikler daha da arttı. Bu karışık dönem, 1969 Nisanında Pekin’de toplanan ve Mao Zedong yanlılarının zaferiyle sonuçlanan 9. Parti Kongresi ile kapandı.

Çin 1971 Ekiminde BM’ye üye oldu. Kültür Devrimi’nde bir yumuşama dönemi başladı. Bu dönemde ABD Başkanı Richard Nixon’un Çin’i ziyareti (1972) Çin’in dışa açılmasının ilk belirtisi oldu. Yeni yönetimin dışa açılma politikası sonucu 1973’te Fransa Cumhurbaşkanı Pompidou, Çin’i ziyaret etti. 1937’den beri kopuk olan Çin-Japonya ilişkileri 1974’te Japonya ile barış antlaşması imzalanarak başlatıldı. Güneydoğu Asya ülkeleriyle ilişkiler normalleşti. Hua Guofeng ve Deng Şiao Ping’in politbüroya alınmalarıyla içte de radikalleşme başladı. Bu yeni ilişkiler ve yeniden düzenleme çalışmaları Çu En Lay’ın ve Mao Zedong’ un 1976’da ölmeleriyle yeni bir döneme girdi.

Advertisement

Aynı yıl Mao’nun dul eşi Jiang Çing’in yönetimindeki “Dörtlü Çete” diye anılan grup Kültür Devrimi’ nin başından beri birçok ayaklanma komplo ve öldürme olayına karıştığı gerekçesiyle tutuklandı. Partinin ve hükümetin başına Hua Guofeng geçti. 1978’de toplanan 5. Ulusal Halk Kongresi daha radikal bir anayasa benimsedi. Yeni anayasa, bakanlık sayısını 29’dan 35’e çıkardı, cumhurbaşkanlığı makamı kaldırıp yerine Ulusal Meclis Daimi Komite Başkanlığı oluşturdu.

Çin Bayrağı

Çin Halk Cumhuriyeti Bayrağı

1980’de parti merkez komitesinin 12 üyesi yenilenirken Deng’in yandaşı olan Zao Ziyang ve Hua Yaobing de komiteye girdi. Yeniden kurulan Parti Genel Sekreterliği’ne Hua Yaobing’ın seçilmesiyle Hua Guofeng Eylül 1980′ de zorunlu olarak istifa etti, yerine Zao Ziyang geçti. Hua 1981’de parti başkanlığından da ayrıldı. Parti başkan yardımcısı ve parti askeri komisyon başkanı Deng ise Çin’de asıl etkili olan kişi olarak arkada kaldı. Deng, Çin’in dışa açılmasında daha radikal bir görüşteydi.

Ekim 1982’de ÇKP’nin 12. Kongresi toplandı. Parti başkanlığı kaldırılarak bir Merkez Komite oluşturuldu. Kongrede Deng Şiao Ping yerini ve gücünü perçinledi. Zao Zyang ve Hua Yaobing yerlerini korudu. Kongrede ayrıca SSCB ile iyi ilişkiler kurulması kararlaştırıldı. Bu amaçla Romanya, İtalya, Fransa, İspanya ile komünist partileri düzeyinde ilişkiler kuruldu. Japonya, Kanada, ABD ve İngiltere ile ticaret ilişkileri geliştirildi. Türkiye ile cumhurbaşkanı düzeyinde ilşkiler kuruldu (1982). Giyim kuşamda ve yurttaşlık haklarında radikalleşme fazlalaştı.

1985’te yapılan ÇKP toplantısında Politbüro Daimi Komitesi’ne ise Parti Genel Sekreteri Hua Yaobing, yönetimin bir numaralı adamı Deng Şiao Ping, Başbakan Zao Ziyang, Devlet Başkanı Li Şiannian ve ekonomici Çey Yun getirildi. 1987’de Merkez Komitesi’nde çoğunluğu ele geçiren tutucuların daha fazla baskısına dayanamayan Çin Komünist Partisi Genel Sektereti Hu Yaobang görevinden istifa etti. Başbakan Zao Ziyang genel sekreterlik görevini de üstlendi. Ancak bir süre sonra Zao Ziyang başbakanlığı genç kuşaktan Li Peng’e bırakmak zorunda kaldı. Güçlü adam Deng Şia Bing de yaşlı kuşağı görevden uzaklaştırmak amacıyla Merkez Danışma Komisyonu başkanlığından kendi isteğiyle ayrıldı, onu Cumhurbaşkanı Li Şiannian izledi. Bu arada Deng’in 10 yıldır sürdürdüğü reform programı ve açık kapı politikası, Çin’in yaşamında büyük değişikliklere yol açtı, kalkınma hızı % 10’lara yükseldi.

Tiananmen Olayları

Tiananmen Olayları

1987’de başlayan öğrenci hareketleri 1988’de de sürdü ve 1989’da doruğa çıktı. Nisanda Pekin’deki Tiananmen Meydanı’nda öğrenciler güvenlik güçleriyle çatıştılar. Özgürlük ve reform isteyen öğrenciler, eylemlerini sürdürdüler. 4 Haziranda öğrencilere ateş açıldı, 3.500 kişi öldürüldü, öğrenci önderleri idam edildi. Olay dünya kamuoyunda büyük tepkilere yol açtı. 1989’da SSCB Lideri M. Gorbaçov’un Çin’i ziyareti iki ülke arasındaki ilişkilerin yumuşama dönemine girmesine yol açtı.

1991’de SSCB’nin çökmesinin ardından sosyalist dünyanın ayakta kalan son birkaç ülkesinden biri olan Çin, parti genel sekreteri Ziang Zemin’in açıklamasıyla yoluna devam edeceğini duyurdu. Çin’in perde arkasındaki güçlü lideri Deng, aynı yıl içinde 87. doğum gününü kutladı. 1997’ye gelindiğinde ülkenin güçlü lideri Deng Şiao Ping 93 yaşında öldü. Komünist Parti Genel Sekreteri Ziang Zeming ve Başbakan Li Peng yönetim kademesinin üstünde yer aldılar.

Advertisement


Leave A Reply