Danişmentoğulları beyliği ne zaman ve nerede kurulmuştur? Danişmentoğulları beyliği tarihi, özellikleri hakkında bilgi.
Danişmentoğulları Beyliği; Anadolu Türk Beyliğidir (1071-1171). Kurucusu Danişment Gazi’dir. Amasya, Tokat, Sivas, Niksar, Malatya ve Yozgat yörelerinde egemenlik kurdu. Danişmen Gazi 1104’te I. Kılıç Arslan tarafından öldürülünce beyliğin başına oğlu Emir Gazi geçti. Emir Gazi, bey olur olmaz öteki dokuz kardeşini hemen öldürttüyse de Haçlılarla savaşan iki kardeşi İsmail ile Gümüştekin’e dokunamadı. I. Kılıç Arslan’ın ölümünden sonra, saltanat kavgalarından yararlanmak amacıyla damadı Mesut’u destekleyerek 1116’da Konya’yı almasına yardımcı oldu.
1220’de ise Malatya’yı elinde tutan Tuğrul Aslan ile anlaşıp onunla birlikte Erzincan üzerine yürüdü ve Mengücekoğlu’nu, bağlaşığı olan Trabzon dukası ile birlikte yenilgiye uğrattı. Kayseri ve Ankara yörelerini ele geçirdi (1126). 1129’da Kilikya’ya girdi, 1130’da Aynızarba’da Antakya Prensi II. Bohemond’u yenilgiye uğratarak Çukurova’daki birçok kaleyi ele geçirdi. Bizans İmparatoru İoannes Komnenos, Emir Gazi’ye sığınan kardeşini cezalandırmak amacıyla Anadolu üzerine yürüdü; Kastamonu, Çankırı ve Amasya’yı aldı. İstanbul’a dönmesinden yararlanıp yitirdiği yerleri alan Emir Gazi 1134’te Malatya’da öldü. Lerine oğlu Mehmet geçti. Melik Mehmet, kardeşleri Yağıbasan, Yağan ve Aynüddevle ile uğraştı.
Danişmentoğulları Beyliği Haritası
Mesut’un kardeşi Melik Arap’ın saldırılarına karşı koydu.
Bizans İmparatoru İoannes Komnenos’un seferini sonuçsuz bıraktıysa da, Komnenos, 1135’te, Kastamonu ve Çankırı’yı yeniden aldı. Kardeşi Yağan’ın ayaklanmasını bastıran Mehmet, onu öldürttü. ll37’de bozuştuğu, Aynüddevle’yi Elbistan’dan uzaklaştırdı. 1139’da Menderes Irmağı’nın doğdırğu yerlere kadar ilerledi, ertesi yıl Niksar’ı kuşatan Bizans İmparatoru Komnenos’u çekilmek zorunda bıraktı. Kayseri yakınlarında Bizanslıları yeniden yenilgiye uğratan Melik Mehmet 1142’de öldü; yerine veliaht bıraktığı Zünnun geçti. Ancak, Sivas Emiri Yağıbasan, Melik Mehmet’in dul eşiyle evlenerek kendi hükümdarlığını duyurdu.
Aynüddin de Elbistan ve Malatya yöresinde bağımsız eylemlere girişti. Kardeş çekişmesinden yararlanmak isteyen Selçuklu Sultanı Mesut, Danişmentli topraklarını ele geçirmek amacıyla Sivas’a yürüyerek Yağıbasan’ ı kaçırdı. 1143’te de Malatya’yı elinde bulunduran Aynüddevle’nin üzerine yürüdü ve kenti kuşattı. Aynüddevle, Sultan Mesut’a bağlandı. Yağıbasan’ın egemenliği Amasya ve Sivas ile sınırlı kaldıysa da, Sultan Mesut ve onun yerine geçen Kılıç Arslan ile savaş durumunu sürdürdü. 1150’de Sultan Mesut’a damat olan Yağıbasan, 1155’te, Bizans imparatoru ile Sultan Mesut’un yerine geçen II. Kılıç Arslan’a karşı birleşti. Kardeşleri ve Kılıç Arslan’ın karşıtlarının yardımıyla topladığı orduyu alarak Konya üzerine yürüyen Yağıbasan, şeyhlerin araya girmesiyle, Sivas’a geri çekildi. Ancak Ekim 1155’te Aksaray yakınlarında yapılan savaşta yenilen Yağıbasan ertesi yıl Elbistan ve çevresine saldırdıysa da yeniden Sivas’a kaçtı.
Bu arada, II. Kılıç Arslan ile anlaşma yapan Zünnun’u kendi safına çeken Yağıbasan, II. Kılıç Arslan’ın Konya’ya götürülen gelinini yoldan çevirip Zünnun’a nikâhladı. Bu olay üzerine Kılıç Arslan Yağıbasan’a savaş açtı. Öte yandan Suriye Hükümdarı Nurettin Mahmut da Danişmentli topraklarına girdi. Mahmut, Besni ve Maraş’ı aldı. Kılıç Arslan ise, Elbistan yakınlarında Yağıbasan’a yenilince Konya’ya çekildi. İki devlet arasında bir süre için barış yapıldı. 1162’de Zünnun’un ayaklanmasını bastıran Yağıbasan, Kılıç Arslan’ın ‘yönetimindeki Kemah, Harput ve Çemişkezek’e saldırılarda bulundu.
Artuklu Hükümdarı Necmettin Alpı’nın üzerine geldiğini duyunca da, geri çekildi.
Komşularının birleşerek üzerine gelmesiyle zor durumda kalan Yağıbasan, güneydeki Haçlı saldırılarından yararlanıp barış yapmayı başardı, Sivas’a dönerken Çankırı’da öldü (1164). Yağıbasan ölünce, çocukları küçük olduğundan, yeğenleri Zünnun ile İbrahim, devletin başına geçmek istediler. Ancak, Yağıbasan’ın eşi, Sultan Mesut’un torunu 16 yaşındaki İsmail ile evlenerek onu Danişmetli beyi yaptırdı. Bu durumun yarattığı kargaşadan yararlanmak isteyen Sultan II. Kılıç Arslan, Zünnun’u kendi yanına çekerek Elbistan’a yürüdü ve Tohma Suyu’na kadar olan yerleri aldı (1165). 1173’te de Kayseri ile Zamantı kalelerini ele geçirdi.
Bu arada, Danişmentli ülkesinin bir bölümünü elinde bulunduran İbrahim öldü. Ülkelerinden kovulan Zünnun ile Kılıç Arslan’ın kardeşi, Suriye Hükümdarı Nurettin Mahmut’tan yardım istediler. II. Kılıç Arslan, Sivas’ı alacağı sırada İsmail ile karısı, çıkan bir kargaşalıkta öldü. Halk Zünnun’u Sivas’a çağırmak zorunda kaldı. O da, kayınbabası olan Nurettin’den yardım alarak Sivas’a geldiyse de II. Kılıç Arslan, 1175’te Tokat, Niksar, Komane ve çevredeki öteki birçok, kenti ve kaleleri ele geçirince Bizans’a sığınmak zorunda kaldı. Böylece giderek gücünü yitiren Danişmentli Beyliği’nin yalnızca Malatya’da, Anadolu Selçuklularına bağlı olan kolu kaldı. Burada bey olarak bulunan Danişmentli İbrahim, Sultan II. Kılıç Arslan ile akrabalığının sağladığı olanakla bir süre hüküm sürdüyse de Kılıç Arslan, 1178’de burayı da devletine bağlayarak Danişmentli Beyliği’ne tümüyle son verdi.
