Doğadaki Ekstrem Olaylar

Dünya’da, yeryüzünde, doğada görülen ekstrem olaylar nelerdir? Bu ekstrem olayların zamanları ve gerçekleştiği bölgeler hakkında bilgi.

Doğadaki Ekstrem Olaylar

Aşırı Sıcaklar ve Soğuklar

✓ Yeryüzünde şimdiye kadar en yüksek hava sıcaklığı 57 °C ile Libya’da El Aziziye kentinde 13 Eylül 1922’de ölçülmüştür.

✓ Avrupa’da ise en yüksek hava sıcaklığı Sevilla kentinde (İspanya) 4 Ağustos 1981′ de 50°C olarak kayıtlara geçmiştir.

✓ Yeryüzünde şimdiye kadar en düşük hava sıcaklığı -89,2 ile Antartika’da 21 Temmuz 1983’te ölçülmüştür.

Herhangi bir yerde hava sıcaklığının uzun süre aşırı yüksek seyretmesi kuraklığa neden olur. Bu sürenin uzaması kuraklığın şiddetini artırır. Örneğin, 1980 yılın da ABD’de görülen yüksek sıcaklık değerleri büyük bir kuraklığın yaşanmasına neden olmuştur. ABD’de 1997-2001 yılları arasında kış mevsiminde görülen ekstrem düşük sıcaklıklar çok büyük felaketlere sebep olmuş buna bağlı olarak birçok canlı türünde toplu ölümler yaşanmıştır.

Şiddetli Rüzgârlar ve Fırtınalar

Şiddetli kasırgalar en çok Güney ve Güneydoğu Asya ülkeleri ile Orta Amerika ve ABD’nin güney bölümlerini etkilemektedir. Haziran-kasım ayları arasında Florida’da saatte 80-120 km hızla ilerleyen tropikal hortumların çapı 300 ila 1000 km’yi bulur. Hızı saatte 300 km’yi bulabilen çok kuvvetli rüzgarlar da vardır. Şiddetli rüzgârlar ve kasırgalar büyük hasara neden olabilir.

1900 yılının eylül ayında etkili olan kuvvetli rüzgarların meydana getirdiği dalgalar nedeniyle Galveston (Teksas) da çok sayıda insan hayatını kaybetmiş, Galveston şehrinin büyük bir bölümü sulara gömülmüştür. 2004 yılındaki Katrina kasırgası ABD’nin güney bölümüne önemli zararlar vermiştir.

Tsunami

22 Mayıs 1960’ta Şili açıklarında meydana gelen çok § şiddetli bir depremin neden olduğu, tsunami, sadece Şili kıyılarını değil, Pasifik Okyanusu’nda 15 saatte 12 500 km. yol alarak Havai Adaları’nı da etkilemiş, 22 saat sonra da Japonya kıyılarını sular altında bırakmıştır.

1883 yılında Krakatua (Endonezya) yanardağının püskürmesine bağlı olarak oluşan tsunamiyle yüksekliği 35 metreye yaklaşan dalgalar, Sumatra ve Java adalarında 36 500 kişinin ölümüne neden olmuştur.

2004’te Hint Okyanusu’nda meydana gelen tsunamide Endonezya, Hindistan ve Sri-Lanka gibi ülkelerde 200 000 den fazla kişi hayatını kaybetmiştir.

Depremler

Doğada oluşan yer sarsıntıları, fay oluşumu, çamur akıntıları, heyelanlar ve yeraltındaki su değişmeleri bazen canlı yaşamını olumsuz etkilemektedir.

Dünyada en şiddetli deprem 1960 yılında Şili’de yaşanan (9 rihter ölçeği) deprem olarak ölçülmüştür. Ancak, Şhensi (Çin) de 1556 yılında yaşanan ve 830 000 kişinin yaşamını yitirdiği deprem tarihe can kaybının en fazla olduğu deprem olarak geçmiştir.

Türkiye’de 26 Aralık 1939 yılında Erzincan’da yaşanan 8,0 şiddetindeki depremde 30 000 civarında insan hayatını kaybetmiştir.17 Ağustos 1999’da Kocaeli, Sakarya ve Gölcük’te meydana gelen 7,4 şiddetindeki deprem sonrası yaklaşık 17.000 kişi hayatını kaybetmiştir.

Volkanik Olaylar

Şiddetli volkanik patlamalar sonucu bol miktarda malzeme yeryüzünü kaplarken duman ve küller de atmosferi kaplayarak güneş ışınlarının yeryüzüne gelişini engeller.

✓ 1883 yılında Krakatau (Endonezya) yanardağının püskürmesi sonucunda atmosferin alt katlarında sıcaklık değerleri 0,1 ile 0,3°C düşmüştür. Bu soğumanın etkisi yaklaşık iki yıl kadar hissedilmiştir.

✓ Sumatra’daki Toba Dağı yaklaşık 73 000 yıl önce patlamış ve atmosfere yoğun bir şekilde kül ve gaz yayılmıştır. Patlamanın şiddetiyle gökyüzünün karardığı ve bölgede sıcaklık değerlerinin önemli ölçüde azaldığı tahmin edilmektedir.

✓ 1815’te Tanbora’da (Endonezya) yaşanan yanardağ patlamasında 92 000 insan hayatını kaybetmiştir.

Kuraklık

1907 yılında Çin’de etkili olan kuraklık sonucu yaşanan açlıktan yaklaşık 24 milyon insan etkilenmiştir. 1965-1967 yılları arasında Hindistan’da hüküm süren kuraklık 1,5 milyon civarında insanın ölümüne neden olmuştur.

Heyelanlar

✓ 9 Ekim 1963 günü İtalya’nın kuzeyindeki Vaiont baraj gölünde meydana gelen yamaç akması (heyelan) sonucunda yaşanan sel felaketinde 3000 dolayında insan yaşamını yitirmiş, önemli ölçüde maddi kayıplar olmuştur.

✓ 08 Ağustos 1998 yılında Beşköy (Trabzon) de meydana gelen heyelanda 50 kişi hayatını kaybetmiş 100 konut yıkılmıştır.

✓ 13 Mayıs 1997’de Senirkent (Isparta) te meydana gelen çamur akması olayında 74 kişi hayatını kaybetmiştir.

TÜRKİYE’DE İKLİMLE İLGİLİ EKSTREM OLAYLAR