Donma nedir? Donma belirtileri nelerdir, nasıl oluşur? Donma tedavisi nasıl olur? Donma hakkında bilgi.
Uzun süre aşırı soğukta kalma, dokularda kan dolaşımını aksatarak yıkımlara yol açar. Gerçek donma, etkilenen bölümde kan dolaşımı bütünüyle kesilirken, derinin içinde buz billurları oluşmasına yol açar ve çok daha ciddi bir olaydır. Donma olayı, soğuğun şiddeti, nem oranı, soğukta kalma süresi, kişinin fizik direnci ve korunma donatımına göre daha çok çabuk veya geç başlayabilir.
Önce deri beyazlaşır, karıncalanmalar, kızarmalar, yanmalar hissedilir, sonra da donan bölgede bir duyarsızlık baş gösterir. Hücrelerdeki su giderek donmaya başlar; bu da hücresel düzensizlikler yaratır. Ancak bu düzensizlikler hemen değil, bazen olaydan iki ay sonra bile ortaya çıkabilir.
Bu tür dokusal donukları, çok çeşitlidir: Basit kabarcıklardan, reanimasyon gerektiren şok hallerine kadar geniş çaplıdır. Donma, üç dereceden geçer: Uyuşma (genellikle el ve ayak uçlarında karıncalanma hissi), belirleşme (donan kısımların hissizleşmesi) ve kangren (ani ve hızlı bir ısıtma sonucu ortaya çıkabilir). Bu olay, korkunç acılar verir.
Yardım, elbette donmanın derecesine göre değişir, fakat hiç değişmeyen kural şudur: Bir donma olayı hiçbir zaman kazazedeye friksiyon yaparak veya bir ısı kaynağının yanına oturtarak tedavi edilmez. Donmada ilkyardım üç aşamasına göre aşağıdaki biçimlerde yapılır.
Uyuşma
Ayaklarınızın uçlarında karıncalanma varsa, bir uyuşukluk hissediyorsanız, derhal ayakkabılarınızı çözüp, gevşetin; ayaklarınızla yere vurun, tepinin, el ve ayak parmaklarınızın uçlarının yeniden “canlandığını” hissedene dek, ovuşturun.
Donma
El ve ayak uçları çok çabuk (birkaç saat içinde) donabilir ve özellikle hissizleşir: Şiddetle çimdikleseniz de, hissedemezsiniz.
Isınmak için sürtmeyin, hele karla kesinlikle ovmayın, çünkü nemliliği daha da artırmış olursunuz. Sıcak banyo da yaptırmayın. Yardım gelip kazazede hastaneye kaldırılana dek, donan yerlerini vücudun koltuk altları, karın gibi sıcak yerlerine sokun. Olanak varsa donan kişiyi bir battaniyeye sarın.
Kangren
Kötü bir ısıtma girişiminden sonra ortaya çıkabilir. Dayanılmaz şiddette ağrılara, hatta şok haline bile neden olabilir. Acil yardım istedikten sonra, kazazedeyi bir battaniyeye sarın. Bilinci yerindeyse, kendisine sıcak ve şekerli içecekler verebilirsiniz.
BELİRTİLER
Donma en çok bedenin çıkıntılı yerlerinde, yani burun, kulaklar, el parmakları ve ayak parmaklarında ortaya çıkar. Söz konusu bölgelerde, deri kızarmaya başlar ve giderek rengi açık griye dönüşür. Donmuş bölgede duyarlılık kalmaz ve sulu kabarcıklar biçiminde bir döküntü ortaya çıkabilir.
NEDENLER
Aşırı soğukta kalma durumunda, dolaşım sisteminin bedenin uç bölümlerine kan taşıması giderek aksamaya başlar ve donan bölümlerde, her türlü duyu yok olur.
TEDAVİ
Donma acil bir durumdur ve gereken doğru tedavinin uygulanması gerekir. En önemli şey, çocuğun hemen soğuktan alınarak bir battaniye ya da paltoya sarılmasıdır.
Etkilenen alanları ovalamamak da aynı derecede önemlidir. Ovalama, dolaşımı düzeltmez; çünkü donan bölümlerde dolaşım bütünüyle durmuştur. Üstelik, doku yıkımını daha da kötüleştirir.
Temel amaç, donan bölgelerin çözülmesini sağlamaktır; bunu yapmanın en iyi yolu da, sıcak su uygulamaktır. Su kan sıcaklığında olmalıdır; eller ya da ayaklar donmuşsa, suyun içine sokulabilir. Yüz ya da bedenin öbür bölümleriyse, soyunup çocuğunuzun yanına uzanarak kendi bedeninizin sıcaklığıyla ısıtabilirsiniz; ayrıca, sıcak su bulunmayan durumlarda, eller ve ayaklar da böyle ısıtılabilir: Çocuğun ellerini ve ayaklarını koltuk altı boşluklarınıza yerleştirebilir, yüzüne yüzünüzü ya da bedeninizi dayayabilirsiniz. Bu arada, olanak varsa çocuğa azar azar sıcak bir şeyler içirmek de iyi olur.
Zarar görmüş deri bölümü yeniden pembeleşince, yanıklarda olduğu gibi, mikroptan arındırılmış gazlı bezle örtmek gerekir. Sonra çocuk, hâlâ sıcak tutularak (sarılıp, sarmalanmış durumda) ve tercihen donmuş yerleri kalp düzeyinde tutmak için yatar konumda, hastaneye kaldırılmalıdır.
Hastanede çocuğunuz muayene edilip, kan dolaşımının gerektiğince yerine gelip gelmediği araştırılacak ve gerekirse kan dolaşımını düzeltecek ilaçlar verilerek, donmadan etkilenen yerler, gerektiği biçimde sargılanacaktır. Ayrıca çocuk, gözetim altında tutmak ya da başka tedaviler uygulamak için, birkaç gün hastanede yatırılabilir.
DİKKAT
• Donmayı çözmek için çok sıcak su kullanmayın. Kandan daha sıcak olan her şey. çok daha ciddi zararlara yol açabilir.
• Dolaşımı yeniden başlatmayı denemek için ovalama (friksiyon) uygulamayın: Zaten yıkıma uğramış dokuların, daha çok zarar görmesine yol açar.
