Dopamin nedir? Dopamininin beyinde salgılanma süreci nasıl gerçekleşir? Dopamin eksikliğinin belirtileri ile dopamin eksikliğini gidermenin yolları.
Dopamin nedir?
Dopamin, beyinde üretilen kimyasal bir içeriktir. Dopaminlerin yapılarını oluşturan nörotransmitler, beynin orta bölgesinin derininde yer alan “substantia nigra” bölgede yer almaktadır. Bu nörotransmitler, reseptör olarak görev yapmakta ve sayı olarak 5 tanedirler. Bu 5 ayrı dopamin reseptöründen herhangi bir görevini eksik bir şekilde yaparsa şizofreni hastalığı, parkinson hastalığı ya da AHDH hastalığı gibi hastalıkların ortaya çıkma ihtimali çok yüksektir.
Beyinde dopamin salgılanma süreci ise şu şekilde oluşur:
Beyinde saniyelik süreçlerle milyonlarca sinyal iletilme sürecinde sinir hücrelerinin birbirleriyle birleştikleri noktada bir çeşit kimyasallarla tepkimeye girilir. Bu etkileşime girilen kimyasallar az önce bahsettiğimiz nörotransmitlerdir. Nörotransmitler sayesinde sağlanabilen bu iletimlerde bugüne kadar 100’den fazla farklı kimyasalın rol aldığı kanıtlanmıştır ancak bunların arasından hala en önemli olanı dopamindir. Bu sinyallerin iletilmemesi gibi bir durum söz konusu olamaz çünkü beyinden çıkan her türlü komut bir faaliyete dönüştürülebilmesi için bu iletim yolunu kullanmaktadır. İletimin yapılamayacağı tek durum kişinin bedeninin iflas etmesi durumudur.
Dopamini bu kadar önemli yapan en büyük olgusu, vücudumuzdaki tüm haz aldığımız şeylerden kendisinin sorumlu olmasıdır. Dopamin sayesinde bünyede hem acı algısı, hem hareket algısı, hem düşünce algısı, hem duygu algısı hem de zevk algısı kullanılabilmektedir. İnsanların bu kadar dopamin hormonuyla uğraşmasında, haz alma hissinin başka alanlarda da kullanılabildiğinin keşfedilmesidir.
Burada anlatılmak istenen, herhangi bir durumdan zevk aldığınızda bunu tekrar denemeyi istemenize sebep olan hormon dopamindir. Cinsel ilişkide bulunulma esnasında alınan hazzın hissedilmesinin sebebi dopamindir ve bunu tekrarlamayı istememizin sebebi de dopamin olmaktadır. Ya da hoşumuza giden bir yiyeceği yediğimizde, hoşumuza giden bir şeyi içtiğimizde beynimizde dopamin hormonu salgılanır ve beyin bunu bir daha denemeye bizi itmek için sürekli dopamin salgılar.
Bu tür tekrarları kendisine ödül sayan beyin, bazı zararlı alışkanlıklar konusunda bireyin kendisine engel olamamasına da sebep olmaktadır. Sigara ve keyif verici madde bağımlılığı bu konuya verilebilecek en büyük örnektir. Bu maddeleri kullandıktan sonra beyinde oluşan dopamin birikimi, bizi bu maddeleri tekrar tekrar kullanmaya itecektir ve sonunda bu tip zararlı maddelere alışma durumu kaçınılmaz olacaktır.
Dopamin eksikliği belirtileri nelerdir?
Dikkat eksikliği ve bozukluğu hastalığının (ADD olarak da adlandırılır) ya da dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olarak adlandırılan hastalıkların ortaya çıkma sebebi ilk olarak beyinde düşük miktardaki dopamin seviyesidir. Dopaminin düşük miktarlara inmesi, normal seviyelerde seyreden dikkatin dağılmasına ve konsantrasyonun sürekli düşük seviyelerde kalmasına yol açar.
Dopamin eksikliğinde hareket kontrolü ve hareket kabiliyetinde de bozukluklar meydana gelebilir. Kişi günlük hayatındaki yürüyüş kabiliyetinde bir takım kayıplara uğrar ve garip bir şekilde yürümeye başlar. Bunun dışında el kol hareketlerinde de çoğu zaman kontrolü kaybederek garip hareketlerde bulunabilir.
Dopaminin en büyük belirtilerinden biri vücutta bir takım titremelerin meydana gelmesidir. Bu titremeler Parkinson hastalığının oluştuğunun habercisidir. Parkinson hastalığı, tüm vücudu sarabilen ve hareket kabiliyetini oldukça olumsuz etkileyebilen bir hastalıktır. Titremeden sonraki en belirgin belirtileri hareket edilmeden vücudu dinlenme sürecine bıraktığımızda anlık gelen titremeler, kasların sürekli sert bir yapıda olması, vücut dengesinin dikkat çekecek şekilde yitirilmesi ve hareketlerin gözle görülür şekilde yavaşladığıdır.
Dopamin eksikliği, depresyonun oluşmasında da etkin rol oynar. Bu durumlarda hastaların kullandığı antidepresan ilaçlar, beyindeki dopamin seviyesine etki etmeye çalışarak dopamin üreten nöronların daha sıklıkla çalışmasını ve seviyenin normal standartlara çekilmesini sağlamaya çalışır.
Dopaminin doğrudan etki ettiği bir başka alan da cinsel dürtülerdir. Eğer bir kişi dopamin eksikliği yaşıyorsa, erkek ya da kadın fark etmeden mutlaka düşük libido durumuyla baş başa kalacaktır. Cinsel isteksizlik, cinsel dürtülerde azalma, cinsel isteksizlik yaşama, cinsel ilişkide bulunurken isteksizlikten kaynaklı hareket fonksiyonlarında düşüklük, cinsel herhangi bir heyecan ve zevk duyamama gibi durumlar sık sık görülen belirtilerdir. Bunun dışında kadınların özellikle menopoz sürecine girdikleri dönemlerde dopamin eksikliği yaşaması, menopozun getirdiği tüm olumsuzlukların daha ağır yaşanmasına ve zaten o süreçte düşük olan ostrojen hormonu seviyesinin daha da düşmesine sebep olmaktadır.
Dopamin içeren yiyecekler nelerdir?
Vücutta yaşadığınız dopamin eksikliğini gidermenin en kolay ve en doğal yolu, dopamin seviyesini arttıracak besinleri tüketmenizden geçmektedir. Dopamin seviyesini arttıran gıdaların en başında muz gelmektedir. Muzun içeriğinde yer alan “tirozin” isimli madde, doğrudan dopamine etki etmekte ve çoğalmalarına sebep olmaktadır. Bunun dışında dopamin seviyesini yükseltecek gıdalara örnek olarak badem, fasulye, ördek eti, deniz ürünleri, protein içeren besinler, fasulye, elma, avokado ve salatalık verilebilir. Bu ürünleri tüketmenin yanında mümkün olduğunda yüksek miktarda yağ, tuz ya da şeker içeren ürünlerden uzak durmak da dopamin seviyenizde artış gösterebilir. Mümkün mertebe paketlenmiş hazır gıdalardan uzak durmak. Alkol kullanım seviyesini en aza indirmek. Kahve ve bol yağlı yiyeceklerden uzak durmak dopamin seviyenizde olumlu hareketler görmenize sebep olabilir. Özellikle E vitamini ve C vitamini içeren doğal sebze ve meyvelerle beslenmeye özen göstermeniz. Dopamin eksikliği probleminizi çok çabuk sürede atlatmanıza yardımcı olacaktır.
