Edith Wharton kimdir? Amerikalı yazar, sosyal aktivist ve tasarımcı olan Edith Wharton’un hayatı, edebi kişili ve eserleri hakkında bilgiler.
Edith Wharton (New York, 24 Ocak 1862 – Saint Brice-sous-Forêt, Fransa, 11 Ağustos 1937) , Amerikalı yazar ve tasarımcıydı. Kendisine sağlam bir özel eğitim sağlayan varlıklı bir ailede doğdu. Mizahları, keskin karakterleri ve anlatı eylemsizliği ile öne çıkan romanlar ve hikayeler yazmak için ayrıcalıklı konumunu doğal bir ustalıkla birleştirdi. Ayrıca çeşitli yayınlarda çalıştı.
İlk yıllar
1885 yılında, 23 yaşındayken, Edith , kendisinden on iki yaş büyük olan Edward (Teddy) Robbins Wharton ile evlendi. 1913’te, kocasının onu zihinsel ve fiziksel olarak etkileyen, tekrarlanan aldatmaları nedeniyle boşandılar. Birkaç yıl boyunca, çalkantılı ve mutsuz evliliğinin sonunda, The Times gazetesinde çalışan Amerikalı bir gazeteci olan William Morton Fullerton (1865–1952) ile bir ilişkisi oldu.
Kaynak : wikipedia.org
Kritik başarılar ve Birinci Dünya Savaşı
19. yüzyılın sonlarından bu yana , Wharton çok sayıda roman , seyahat kitabı, kısa öykü (bazı unutulmaz hayalet öyküleri dahil) ve şiirler üretti . 1902’de El valle de la karar ( Karar Vadisi ) adlı tarihi bir roman yayınladı. Eleştirmenler, kendisinin önde gelen bir üyesi olduğu New York mali aristokrasisi hakkında ironik bir hikaye olan ilk büyük romanı The House of Joy (The House of Mirth , 1905) olarak görüyor. Edith Wharton, ölmeden önce Atlantik’i toplam 66 kez geçmesine sebep olacak kadar çok Avrupa kültürü ve mimarisinin büyük bir hayranıydı.
1907’de, Henry James’in öğrencisi ve arkadaşı olduğu Fransa’ya kalıcı olarak yerleşti. İlk olarak Paris’e ve 1919’dan itibaren Saint-Brice-sous-Forêt’deki Pavilion Colombe adlı iki kır evine ve güneydoğu Fransa’da Hyères’teki eski Sainte-Claire le Château manastırına yerleşti. 1911’de yayınlanan New England’da geçen sıradan insanlar arasındaki trajik bir aşk hikayesi olan romanı Ethan Frome bu dönemde yazılmıştır. Pek çok eleştirmenin görüşüne göre, bu kitap, sadeliği nedeniyle, onun toplum romanlarının sahip olmadığı bir evrenselliğe ulaşıyor.
Birinci Dünya Savaşı başladığında Paris’te çok popüler bir yer olan Rue de Varenne’de yaşıyordu ve Fransız Hükümeti ile olan yüksek bağlantılarını kullanarak ön saflarda motosiklet sürmek için izin aldı. Wharton bu deneyimi, daha sonra Fighting France: From Dunkirk to Belfort’ta ( 1915 ) toplanan bir dizi makalede anlatmıştır.
Savaş sırasında da, Fransız hükümetinin kendisine Legion of Honor’un haçını verdiği mültecilerle Kızıl Haç için çalıştı. Sosyal hizmeti çok kapsamlıydı, Wharton işsiz kadınlar için çalışma odaları yönetti, müzisyenleri çalıştırmak için konserler verdi, tüberküloz hastanelerini destekledi ve Belçikalı mültecilere yardım etmek için Amerikan Yurtlarını kurdu. 1916’da, dönemin sanatsal yaratım dünyasının en büyük isimlerinden yazıları, illüstrasyonları ve puanları bir araya getiren El libro de los sin techo (Evsizlerin Kitabı) başlıklı bir cildin editörlüğünü yaptı. Savaşın sonunda, bir daha asla ayak basmayacağını geçmişte söylemiş olmasına rağmen Amerika Birleşik Devletleri’ne döndü.
Yazarın rafine dünyasının bir parçası olmasalar da, Edith Wharton büyülendi ve Montmartre ve Montparnasse’nin sanatsal topluluğu tarafından tanınmak için savaştı. Amerikan Sanat ve Edebiyat Akademisi (1926) ve Ulusal Sanat ve Edebiyat Enstitüsü üyesiydi. Amerika Birleşik Devletleri hükümeti, 1924’te Ulusal Enstitü’nün altın madalyasını ona verdi ve böyle bir başarıyı elde eden ilk kadındı.
Son Yılları
En iyi bilinen eseri, 1921’de Pulitzer Ödülü’nü kazanan Masumiyet Çağı’dır (1920). Edith Wharton o yıllarda Fransızcayı akıcı bir şekilde konuştuğundan, kitaplarının çoğu hem İngilizce hem de Fransızca olarak yayınlandı. 1923’te Yale Üniversitesi’nden fahri doktora alan ilk kadın olmayı başardı. Zamanının birçok entelektüelinin dostu ve sırdaşıydı. Henry James, Francis Scott Fitzgerald, Jean Cocteau ve Ernest Hemingway zaman zaman konuklarıydı. Aynı zamanda reformcu Başkan Theodore Roosevelt‘in iyi bir arkadaşıydı.
Edith Wharton, zamanında bir peyzaj tasarımcısı ve stil danışmanı olarak da geniş çapta saygı gördü ve konuyla ilgili Evlerin Dekorasyonu ve İtalyan Villaları gibi bazı ufuk açıcı kitaplar yazdı. Mount, Lennox, Massachusetts’teki mülkü yazar tarafından bizzat tasarlanmıştır. Paris yakınlarındaki Île-de-France bölgesindeki Saint – Brice -sous-Forêt’de 11 Ağustos 1937’de ölümüne kadar yazmaya devam etti . Versay’daki Gonards Mezarlığı’na gömüldü.
Son romanı Las bucaneras (The Buccaneers) öldüğünde yarım kalmıştı. Marion Mainwaring, Wharton’ın notlarını ve özetini dikkatlice inceledikten sonra hikayeyi bitirdi. Roman, 1938’de tamamlanmamış versiyonunda ve 1993’te son versiyonunda yayınlandı.
Edebi Tarz
Pek çok romanının özelliklerinden biri de ironinin sık kullanılmasıdır. Birinci Dünya Savaşı öncesi toplumun üst sınıfında yetişen Wharton, onun en anlayışlı eleştirmenlerinden biri oldu. The House of Joy veya The Age of Innocence gibi bazı eserlerinde yüksek sosyetenin dar görüşlülüğünü ve cehaletini ustaca bir ironi kullanarak göstermiştir.
Wharton, ritüel pratiklerinde ve geleneklerinde bu New York sosyal sınıfına özgü kelime dağarcığı ve diksiyonu, varlıklarının özgünlüğünü göstermek için bir kaynak olarak kullanırdı. Tam olarak bu sosyal grup hakkında sahip olduğu kişisel bilgi, kurgu yazılarını, toplumun genel halktan gizli kalan bir bölümünün kullanımları ve gelenekleri hakkında neredeyse denemeler yaptı. Elbette, yazıları karakterlerinin tasvirinde büyük bir psikolojik derinliğe sahiptir, özellikle de iyi bir soğukkanlılığın onların susturulması gerektiğini gösterdiği ve Wharton’un edebi becerisi sayesinde zihinlerini okuyuculara açtığı durumlar yaşanmıştır.
Eserleri
Romanlar
1900 – Ölçü Taşı
1902 – Karar Vadisi
1903 – Sığınak
1905 – Neşe Evi
1907 – Ağacın meyvesi
1907 – Madam de Treymes
1911 – Ethan Frome
1912 – Resif
1913 – Ülkenin örf ve adetleri veya Ulusal örf ve adetleri
1916 – Bunner Kızkardeşler
1917 – Yaz
1918 – Marne
1920 – Masumiyet Çağı
1922 – Ay’ın Yansımaları
1923 – Önde Oğul
1925 – İstifa ( Annenin Ödülü)
1927 – Alacakaranlık Uykusu
1928 – Çocuklar
1929 – Hudson Nehri Köşeli Ayraçlı
1932 – Tanrılar Geldi
1938 – Hızlı ve Gevşek
1938 – Korsanlar. Ölümünden sonra ve bitmemiş çalışma Marion Mainwaring’in bitmiş bir versiyonu 1993’te çıktı.
Kısa öykü ve roman koleksiyonları
1899 – Büyük Eğilim
1901 – Önemli Örnekler
1904 – İnsanın İnişi ve Diğer Öyküler
1908 – Münzevi ve Vahşi Kadın ve Diğer Öyküler
1910 – İnsanlar ve Hayaletler Masalları
1916 – Xingu ve Diğer Öyküler
1926 – Burada ve Ötesi
1924 – Eski New York
1930 – Bazı İnsanlar
1933 – İnsan Doğası
1936 – Dünya Üzerinde
1937 – Hayaletler
Otobiyografi
1934 – Geriye Bakış
