Henry Morton Stanley Kimdir ve ne yapmıştır? Henry Morton Stanley hayatı, biyografisi, eserleri, keşifleri hakkında bilgi.
Henry Morton Stanley Kimdir?
Henry Morton Stanley; İngiliz gazetecisi ve kâşifidir (Denbigh, Galler ülkesi, 1841-Londra, 1904). Asıl adı John Rowlands olan ve bir gemide miço olarak çalışırken bir tacir tarafından evlat edinilerek onun adını alan Sir Henry Morton Stanley, 1871’de, New York Herald gazetesinin görevlisi olarak, Livingstone’u aramak amacıyla Ekvator Afrikası’na gitti. Ocak ayında Zanzibar’dan yola çıkarak, 28 Ekimde, Tanganyika gölünün doğu kıyısındaki Ujiji’de Livingstone‘u buldu.
Batıdan (Grandy) ve doğudan (Cameron) yola çıkan kâşiflerden önce Livingstone’u bulan Stanley daha sonra onun manevi mirasçısı ve izleyicisi oldu. 1874’te, Daily Telegraph -ve New York Herald gazeteleri tarafından finanse edilen yeni bir yolculuğa çıktı. Edward ve Albert gölleri ile Ruvenzori dağından (bu dağı kendi keşfetmişti) yola çıkıp Atlas Okyanusu’na vardığı bu yolculuk sırasında, daha sonra Stanley Falls adı verilen ivinti yerlerinin çevresini dolanarak Kongo ırmağı boyunca ilerledi ve 7 Ağustos 1877!de, ırmağın halici üstündeki Boma’ya vardı.
İngiltere’de istediği desteği bulamayan Stanley, Leopold II tarafından kurulan Orta Afrika’nın Keşfi ve Uygarlaştırılması İçin Uluslararası Dernek’ in ve bu derneğin kurduğu, Yukarı Kongo Araştırmaları Komitesi’nin hizmetine girdi.
1879-1884 yılları arasında, Kongo ırmağını izleyerek, önce Stanley Pool’a, daha sonra da, keşfettiği Leopold gölüne kadar çıktı. Yol boyunca, araştırma merkezleri kurdu, dinamit atarak bir yol yaptı (bu yüzden yerliler kendisine “kaya parçalayan” anlamına gelen Bula Matari adını taktılar) ve aynı tarihte Fransa adına Kongo’ nun karşı kıyısında araştırmalar yapan Brazza’yla karşılaştı. Avrupa’da geçirdiği bir tatilden sonra, 1883’te, daha önce keşiflerde bulunmuş olduğu yerin kuzeyine doğru yöneldi ve Tanganyika gölü kıyısına vararak burada Storms’la bağlantı kurdu.
1884’te İngiltere’ye döndüğünde, Avrupalıların Kongo’daki konumları sağ-lamlaşmış, özellikle, Leopold H’nin iktisadi ve ticari umutları doğrulanmıştı. (Stanley Kongo’da Beş Yıl adlı kitabında Avrupa’nın karşısında açılan umutlardan iyimserlikle söz eder). Londra‘da kendisine sir unvanı verildi ve Avam Kamarası üyesi seçilerek, doğal olarak, sömürge sorunları ve uluslararası konulara eğildi.
Öbür yapıtları arasında How I Found Livingstone? (Livingstone’u Nasıl Buldum?, 1872) ile Trough the Dark Continent’ı (Kara Kıta Boyunca, 1878) sayılabileceğimiz Stanley başarılı bir gazeteci olarak, keşiflerini ve karşılaştığı kişileri anlatırken, zaman zaman bazı değişiklikler yapmaktan kendini alamamıştır.
Kaynak – 2
Henry Morton Stanley Kimdir?
Henry Morton Stanley; İngiliz-Amerikan gazetecisi, gezgindir (Galler/Denbihg 1841-Londra 1904).
Liverpool’da bir gemiye kamara bakıcısı olarak girdi (1856). 15 yaşının özeniyle işini çok iyi yaptığı için gözüne girdiği New Orleanslı tacir Henry Morton Tanley tarafından evlat edinildi. Gazeteci olarak ABD’nin batı bölgelerini gezip gördü, Türkiye’ye geldi, İngilizlerin Etiyopya için düzenledikleri keşif gezisine New York Herald gazetesinin muhabiri olarak katıldı (1867), iki yıl sonra gazetesi onu, iki yıldır açık bir haber alınamayan İskoçyalı misyoner David Livingston’u (1813-1873) Afrika içlerinde bulmakla görevlendirdi (Ekim 1869). Tanganika Gölü kıyısındaki Ujiji’de Livingstone ile buluştu (10 Kasım 1871), gereksinimlerini karşılayan yardımları sağladı. Birlikte Tanganika’nın kuzey kıyılarını dolaştılar.
Kısa bir Afrika gezisi daha yaptı, sonra dizanteriden ölen David Livingstone’un (1 Mayıs 1873) İngiltere’de yapılan cenaze törenine, Westminster Kilisesi’ne gömülüşüne katıldı, onun yarım bıraktığı keşifleri tamamlamak kararıyla Zanzibar’a gitti (1874 sonları). Doğrudan batıya bütün Ekvator Afrika’sını geçerek çeşitli buluşları gerçekleştirdi, giderleri iki Amerikan gazetesi tarafından karşılanan bu ikinci büyük gezisinde şimdi adını taşıyan çağlayanları da buldu, Atlantik’e ulaştı (1877). Bundan sonraki araştırmalarını Belçika Kralı II. Leopold’un örgütlediği dernek yararına yaptı (1879-1884), adıyla anılan gölü (Stanley Pool) buldu, Kongo Irmağı’ nın sol kıyı topraklarını derneğe mal etti. İngiltere’ye dönünce (1890) kitaplarını yazdı, evlendi. Avam Kamarası‘ na üye seçildi, sir unvanıyla onurlandırıldı (1899).
Başlıca eserleri:
Livingstone (L.’u Nasıl Buldum) 1872, Through the Dark Continent (Kara Kıta Boyunca) 1878, The Congo and the Founding of its Free State (Kongo’yu ve Özgür Devletlerini Nasıl Buldum) 1885, In Darkest Africa (Karanlık Afrika’da) 1890, My Dark Companions and their Strange Stories (Kara Derili Yoldaşlarım ve Garip Öyküleri) 1893, Throug South Af rica (Güney Afrika Boyunca) 1898 vb.
