Hoverkraft Nedir? Hoverkraftların Özellikleri Nelerdir?

0
Advertisement

Hoverkraft nedir? Hoverkraftların özellikleri, bölümleri nelerdir? Hoverkraftın tarihçesi, kullanım alanları hakkında bilgi.

hoverkraftHoverkraft; hava yastıklı araç olarak da bilinir, araç ile zemin arasında oluşturulan hava basıncının (hava yastığı) taşıma etkisine dayalı olarak hareket eden kara ya da deniz taşıtıdır. Hava yastıklı araçlar, basınç diferansiyellerini ancak ileriye doğru hareket ederken oluşturabilen aerodinamik zemin ya da yer etkili makineler (GEM) ve basınç diferansiyellerini ileriye doğru harekete bağlı olmadan da oluşturabilen aerostatik taşıtlar (ACV) olmak üzere başlıca iki türe ayrılır.

İngiliz Sir John Thornycroft, hava yastıklı araçların ilk tasarımcılarından biri olarak kabul edilir. 1870’lerde Thornycroft, gövde bölümü basınç odası biçiminde (gerçekte tabanı açık boş bir kutu) olan bir teknenin bu bölmesine hava pompalandığında, teknenin suyun üzerinde yükseleceğini ve sürtünme azalacağı için hızlı hareket edebileceğini öne sürdü. Bu düşüncesini, geliştirdiği modeller üzerinde denedi ve 1877’de patentini aldı. Ne var ki Thornycroft, oluşturulan hava yastığının teknenin altından sızarak dışarı kaçması sorununu çözemedi ve bu sorun nedeniyle uzun bir süre istenen nitelikte hoverkraftlar geliştirilemedi.

Bu sorunu 1950’lerde ingiliz mucit Chris-topher Cockerell aştı. Cockerell basınç odası yerine, teknenin alt bölümünün çevresini hava püskürten oluklarla donattı. Oluklar hafif biçimde içeri doğru eğikti ve böylece püskürtülen hava teknenin altında toplanarak gövdenin yükselmesini sağlayacaktı. Ayrıca güçlü hava jetleri teknenin alt bölümünü çevreleyen bir perde oluşturacak ve bu perde, içerideki hava yastığının dışarı kaçmasını engelleyecekti.

Bu tasarıma göre gerçekleştirilen ilk hoverkraft olan “SR.N1” 1959’da suya indirildi. Bu ilk model ancak üç yolcu taşıyabiliyor ve yalnızca sakin sularda ya da düz zeminde oldukça düşük hızlarda seyredebiliyordu. Aslında aracın Cockerell’in özgün tasarımından farklı bir yanı vardı; onun düşündüğünün tersine çevresel hava jetlerinin hava yastığım içeride tutmaya yetmediği anlaşılmış ve bu nedenle de teknenin çevresinden aşağıya doğru kauçuktan bir “etek” asılmıştı. Eteğin başlıca üstünlüğü, hava yastığını engebeli arazide ya da dalgalı sularda koruyabilmesiydi.

Hoverkraftların başlıca bölümleri, eteğin yanı sıra tekne, motor, kaldırma ve itme sistemleridir. Teknenin yapımında kullanılan aluminyum kaplama levhaları, gene alüminyumdan yapılmış bir çatkıya kaynaklanır. Tekne, çoğunlukla kaldırma ve itme sistemlerinin her ikisine de güç sağlayan bir gaz türbini motoruyla hareket eder. Motorun tekneyi kaldırmak için sağladığı güç, aracı itmek için harcadığı güce oranla daha fazladır. Kaldırma işleminde hava, teknenin altındaki püskürtme borularına, yüksek devirli merkezkaç fanlar tarafından beslenir. İtme için de, uyarlanmış uçak pervanelerinden yararlanılır. Pervaneler çoğunlukla teknenin kıç bölümüne, hareketli çelik kolonlar üzerine yerleştirilir; pervaneyle birlikte kendi çevrelerinde dönebilen kolonlar, tekneye ek bir manevra yeteneği sağlar. Asıl yön denetimi ise, aracın arkasındaki kuyruk dümeniyle gerçekleştirilir. Hava yastığının derinliği, aracın uzunluğunun 10’da biri kadar olduğundan hoverkraftların yönetimi oldukça zordur. Bu nedenle hoverkraftlar karayollarında kullanılamaz.

Advertisement

“SR.Nl”in geliştirilmesinden günümüze değin, hoverkraftların etek sistemleri üzerinde önemli değişiklikler yapıldı. Başlangıçta aracın kenarlarına bir perde gibi asılan ve kauçuk benzeri malzemelerden yapılan etek, hızlı seyir sırasında kara ya da su yüzeyiyle sürtünerek kısa sürede aşınıyordu. Günümüzde ise bu etekler, son derece dayanıklı naylon ve plastik malzemeden yapılır; ayrıca perde görünümündeki eteğin yerini bugün, aracın alt çevresini saran kalın bir boru biçimindeki torba etekler almıştır. Hava, torba eteğin içeri bakan bölümündeki bir dizi delikten püskürtülür ve böylece aracın tabanı ile su ya da yer yüzeyi arasında hava yastığı oluşturulur. Araç, hareketsiz durumdayken torba eteğin üzerine biner. Torba eteğin alt bölümünde, asıl eteği sürtünmeden kaynaklanan aşınmaya karşı koruyan ikinci bir etek bulunur.

1960’ların başlarında hızlı hoverkraftlardan denizlerde ya da çöllerde ve buzlarla kaplı bölgelerde yararlanılabileceği düşünülmüştü, ama etek tasarımlarından ve tuzlu suyun etkisiyle kolayca tıkanarak bozulan gaz türbinlerinden kaynaklanan sorunlar önemli güçlükler doğurdu. Günümüzde çoğu ülkede, özellikle askeri uygulamalarda hava yastıklı araçlardan yararlanılmakla birlikte, yalnızca İngiltere’de sanayi çapında hoverkraft üretimi yapılmaktadır. İngilizler kullanışlı büyük ve hızlı hoverkraftlar geliştirdiler ve Manş Denizinin iki yakası arasında tarifeli hoverkraft seferleri düzenleyerek bu araçların ticari öncülüğünü yaptılar. Hoverkraftlar saatte 60 deniz milinin (knot) üzerinde hız yapabilmekte, yaklaşık 420 yolcu ve 60 araç taşıyabilmektedir.


Leave A Reply