İbn Hazm kimdir ve ne yapmıştır? İbn Hazm hayatı, biyografisi, eserleri ve fikirleri hakkında bilgi.
İbn Hazm
İbn Hazm; tam adı Ebu Muhammed Ali BiN ahmed BiN Said BiN Hazm (d. 7 Kasım 994, Kurtuba [Cordoba] – ö. 15 Ağustos 1064, Manta Lişem, İşbiliye [Sevilla] yakınları), Endülüslü edebiyatçı, tarihçi, fıkıh bilgini ve ilahiyatçı. Bilgisinin genişliği ve Arapçayı kullanmadaki ustalığıyla ünlüdür. Zahirilik mezhebinin önde gelen temsilcilerinden olan İbn Hazm fıkıh, mantık, tarih, ahlak, karşılaştırmalı ilahiyat ve kelam gibi alanlardaki dört yüz dolayında yapıtın yanı sıra aşk sanalını konu alan Tavkü’l-Hamame’nin (1914; Güvercin Gerdanlığı, 1985) de yazarıdır.
İlk Emevi hükümdarı Muaviye’nin kardeşi Yezid’in soyundan geldiğini öne süren tanınmış bir ailenin oğludur. Ama Endülüslü Müslüman ailelerin soylarını Arap kökenine dayandırma eğilimini dikkate alan araştırmacılar genellikle İbn Hazm’ın Endülüslü bir Hıristiyan aileden geldiğini savunurlar. İbn Hazm’ın, büyük olasılıkla Hıristiyanlıktan İslam dinine geçmiş olan büyük dedesi Hazm ile büyükbabası Said, Endülüs Emevilerinin başkenti Kurtuba’ya yerleşmişlerdi. Bilgili ve dindar biri olan babası Ahmed, Halife II. Hişam adına hacib unvanıyla ülkeyi yöneten Mansur’la (hd 978-1002) ardılı Muzaffer (hd 1002-08) döneminde yüksek bir devlet görevlisiydi. Böylece üstün bir eğitim olanağı bulan İbn Hazm’ın bu dönemde yaşadığı harem çevresindeki deneyimleri onun üzerinde silinmez izler bıraktı.
Muzaffer’in 1008’de ölmesi İbn Hazm’ın yaşamında büyük değişikliklere yol açtı. Endülüs Emevilerinin 200 yılı aşkın süre sağladıkları istikrarın sona ermesiyle patlak veren kanlı iç savaş 1031’e değin sürdü, halifeliğin yerini çok sayıda küçük emirlik (Tavaif-i Mülûk) aldı. 1012’de ailenin son üyesi olan babasını da yitiren İbn Hazm Endülüs Emevilerinin halifelik üzerindeki hak iddialarını ısrarla desteklediği için sık sık hapsedildi.
1031’den sonra inançlarını ve mücadeleci eğilimini edebiyat yoluyla dile getirmesi kişiliği üzerinde yoğun tartışmalara yol açtı. Mayorka’da kaldığı kısa süre dışında yaşamının büyük bölümünü Manta Lişem’deki aile çiftliğinde geçirdi. Oğullarından birinin aktardığına göre yaklaşık 400 yapıt tutan 80 bin sayfa yazı yazdı. Oysa günümüze ulaşan yapıtlarının sayısı 40’ın altındadır.
Arapçanın olanaklarını değerlendirme gücü, şiiri ve düzyazıyı aynı ustalıkla kullanması İbn Hazm’ın bütün yapıtlarının ortak özelliğidir. Zahiri mezhebinin Kuran ve hadis metinlerinin yalnızca görünürdeki (zahir) anlamını temel alan yaklaşımıyla geliştirdiği fıkıh kuramları yaygın bir kabul görmediyse de mezhebin ilkelerini kelam alanına yaratıcı biçimde uygulamıştır. Dönemine özgü dinsel çoğulculuğu konu alan karşılaştırmalı inceleme bu alandaki öncü yapıtlardan biridir ve özenle derlenmiş tarihsel ayrıntılarından dolayı büyük ilgi görmüştür.
Tanrı’nın gerçekliğine derinden inanan İbn Hazm, mücadeleci kişiliğiyle dönemin siyasal ve düşünsel yaşamında önemli rol oynadı. Zamanındaki yaygın bir benzetmeye göre İbn Hazm’ın dili, acımasızlığıyla ünlü Emevi komutanı Haccac bin Yusuf’un (661-714) kılıcının ikiz kardeşiydi. Yazar, siyaset ve ilahiyat alanlarındaki görüşleri yüzünden zaman zaman iftiraya uğrayarak gözden düştü. Bazı yazıları halk önünde yakıldığında, bu davranışın yazılarının içeriğini yok edemeyeceğini cesaretle ilan etti. İbn Hazm’a yönelik saldırılar ölümünden sonra da sürmekle birlikte bazı etkili yandaşları da ortaya çıktı.
İbn Hazm’ın öbür yapıtları arasıVıda, Endülüslü Müslüman yazarlarla ilgili bilgi veren Risale fi Fazli’l-Endülüs (1862), özellikle Eş’ariyeyi eleştiren Kitabü’l-Faslfi’l-Milel ve’l-Ehva ve’n-Nihal (1899-1903) ile Kitabü’l-Muhalla bi’l-Asar fi Şerhi’l-Mavella bi’l-İhtisar (1928-33), Kitabü’l-Ahlak ve’s-Siyer (1961) ve Ensabü’l-Arab (1962) sayılabilir.
