Sidik (idrar) nedir, nerede ve nasıl oluşur? Sidiğin, insan idrarının oluşma aşamaları, çizimli anlatımı, hakkında bilgi.
İnsanda İdrar (Sidik) Nasıl Oluşur?
SİDİK; Böbreklerde kan plazmasının süzülmesiyle oluşan ve sidikyoluyla organizma dışına atılan sıvı (idrar da denir).
Organizmanın, metabolizma artıklarını birçok yoldan (dışkı, sidik, deri, akciğer, tükürük ve ter yolu) atma olanağı vardır; bunlar arasında en önemlisi sidiktir. Üstelik, sidik yalnız istenmeyen artıkları taşımakla kalmaz, organizmanın fizyolojik dengesinde de çok önemli rol oynar: İç ortamların geçişme basıncının düzenlenmesini sağlar.
Sidik böbrekler tarafından aralıksız olarak salgüanan çok karmaşık bir sıvıdır. Önce böbrek havuzcuklarına dökülür, buradan sidik boruları aracılığıyla sidik torbasında toplanır ve sidik yoluyla dışarıya atılır.
SİDİĞİN OLUŞUMU
Sidik böbreğin morfolojik ve işlevsel birimi olan böbrek lopçuğu (nefron) tarafından kan plazmasının süzülme-siyle elde edilir; sözgelimi, günde yaklaşık 180 litre plazma süzülür. Sonuçta ortaya birincil sidik (böbrek yumacıkları sidiği) çıkar. Daha sonra böbrek lopçuğunun borucuklarının çeperlerinden yeniden emilim ve salgılama olayları gelişir; bunun sonucunda birincil sidiğin suyu ve içinde çözünenlerin hemen hemen tamamı geri emilir. Salgıların en önemlisi H + iyonlarınınkidir; bu da sidiğin neden plazmadan daha asitli olduğunu açıklar.
Böbrek, yoğunlaştırma, seyreltme ve asitleştirme mekanizmalarıyla organizma sıvılarının geçişme düzenlenmesini ve kan pH’sı bozukluklarının giderilmesini üstlenmiştir. Böbrek lopçuğunun bir saç tokasına (Henle yayı) benzetilen yapısı, fizyolojisinin çok önemli bir bölümünü (Wirz’in 1954’teki çalışmalarından beri) geniş ölçüde açıklar. Gerçekten de, bu düzenin borucuk içinde akan sidiği, ters-akımla çok yoğunlaştırma mekanizması sayesinde en üst düzeyde yoğunlaştırmaya yaradığı gösterilmiştir.
Bu mekanizmanın ilkesinin deneysel olarak gösterilmesi nispeten basittir:
Farklı yoğunluktaki bir ortama daldırılan ince ve yarı-geçirgen (yani böylece belirlenen iki ortam arasında yalnız tuz yoğunluğuna göre suyun, denge sağlanana kadar geçişine olanak veren) bir borunun, çeperleri birbirine değecek biçimde kendi üstüne kıvrılmasıyla iç ortamı yapay olarak yoğunlaştırma olasılığı vardır. Borunun her bölütü, karşısına rastlayan öbür boru bölütüne göre hareket eder; bu durumda her şey sanki, özellikle su, sıvının boru içindeki hareketinin ters yönünde akıyormuş gibi gerçekleşir.
Böbrek lopçuğunun hem morfolojik özelliği, hem de işlevsel durumunu açıklayan bu olaydır ve ne kadar çok sayıda böbrek lopçuğu birbirine yapışmışsa, verim o kadar yüksek olur. Öte yandan, özel bir çevreye (sözgelimi, çöl) uyabilmek amacıyla çok yoğun bir sidik çıkaran hayvan türlerinin kıvrımlı borucukları özellikle uzunken, düşük (en çok plazmalarınınkine eşit) yoğunlukta sidik yapan türlerin (balıklar ve ikiyaşayışlılar) kıvrımlı borucuklarında körelme görülebilir.
