John Norris kimdir ve ne yapmıştır? John Norris’un (1657-1711) felsefesi, Platonizm ve Cambridge Platonizmi’ni İngiliz Rasyonalizmi ve Hristiyan teolojisiyle birleştiren önemli bir düşünce sistemidir. Tanrıbilim, ontoloji ve epistemoloji üzerine odaklanan Norris’un felsefesi, mistik ve ahlaki boyutlarıyla da dikkat çeker.
John Norris; (d. 1657, Collingbourne-Kingston, Wiltshire – ö. 1711, Bemerton, Wiltshire, İngiltere), Cambridge Platoncularından Anglikan din adamı ve düşünürdür. Descartes’çı filozof Nicolas Malebranche’ı izleyen tek İngiliz düşünür olarak tanınır.
Norris, Cambridge Platonculuğunun etkisini özellikle ahlaki ve mistik içerikli yazılarında yansıttı. An Idea of Happiness’te (1683; Mutluluk Düşüncesi) ruhun en yüce mutluluğunu düşünce yoluyla ulaşılan Tanrı sevgisi olarak tanımladı, ilk önemli felsefi yapıtı Reflections upon a Late Essay Concerning the Human Understanding’de (İnsanın Anlama Yetişi Üzerine Yeni Yayımlanan Bir Deneme Üzerine Düşünceler) gelecekte John Locke’a yöneltilecek pek çok eleştiriye öncülük etti. Buna karşın Locke’ un doğuştan gelen idea’ların (idea innatae) varlığına karşı çıkışını paylaşan Norris’in Malebranche’ın tanrısal aydınlanma görüşünü benimsemesi Quaker’larla çatışmasına yol açtı.
Two Treatises Concerning the Divine Light’ta (1962; Tanrısal Işık Üzerine İki Deneme) Quaker’lari eleştirdi. Account of Reason and Faith’teyse (1697; Usun ve İmanın Ödeşmesi) tanrısal us ile insanın usu arasında yapısal değil, yalnızca niceliksel bir ayrım olduğunu savundu. En önemli yapıtı An Essay Towards the Theor of the Ideal or Intelligible World’de (1701-04, İdeal ya da Kavranabilir Dünya Kuramı İçin Bir Deneme) kavranabilir dünyayı, kendi içinde ve insanın anlama yetisi bakımından olmak üzere iki ayrı düzeyde ele aldı. Bu yapıtında bütünüyle Malebranche‘ın görüşlerini yansıtarak, bilgiye ulaşmakta duyu deneyiminin önemini vurgulayan Locke’un ve başkalarının görüşlerini çürütmeye çalıştı.
Felsefesi
Filozofi, özellikle Platonizm ve Cambridge Platonizmi üzerine çalışmalarıyla tanınır. İngiltere’de Rasyonalist felsefenin etkisi altında kalarak, Platon’un düşüncelerini Hristiyan teolojisi ile birleştirmeye çalışmıştır. Norris’un felsefesi, genellikle ontoloji, tanrıbilim ve epistemoloji üzerine odaklanır.
John Norris’un önemli katkıları şunlardır:
1. Filozofik ve Teolojik Eserler
Norris, özellikle Tanrı’nın varlığı, insanın doğası ve ahlaki değerler gibi konuları ele alan eserleriyle bilinir. “Christian Blessedness” (Hristiyan Kutlu Mutluluğu) ve “Practical Discourses upon the Beatitudes” (Mutluluklar Üzerine Uygulamalı Konuşmalar) gibi teolojik eserleri ile Hristiyan felsefesine katkıda bulunmuştur.
2. Platonizm ve Cambridge Platonizmi
Norris, Platon’un felsefesine derin ilgi duymuş ve Platonizmin İngiliz felsefesi üzerindeki etkisini vurgulamıştır. Aynı zamanda Cambridge Platonizmi olarak bilinen felsefi akıma da katkıda bulunmuştur. Bu akım, Platon’un fikirlerini Hristiyanlıkla uyumlu hale getirmeye çalışan İngiliz filozofların oluşturduğu bir grup tarafından temsil edilir.
3. Tanrıbilim ve Ontoloji
Norris’un Tanrıbilim ve ontoloji üzerine çalışmaları da önemlidir. Tanrı’nın varlığını ve niteliklerini inceleyerek, Tanrı’nın insanlığa etkileri ve evrendeki rolü üzerine düşünmüştür. Ayrıca, ontolojik argümanlarla Tanrı’nın varlığını savunmuş ve insanın doğasını Tanrı’ya olan ilişkisi bağlamında ele almıştır.
4. Epistemoloji ve İnsanın Bilgisi
Norris, epistemolojiye de katkıda bulunmuş ve insanın bilgi edinme sürecini araştırmıştır. Doğuştan gelen fikirler, deneyim yoluyla elde edilen bilgi ve Tanrı’nın doğası hakkındaki düşünceleri bu bağlamda ele almıştır.
5. Eleştiriler ve Etkisi
Norris’un felsefesi, zamanının felsefi tartışmalarına önemli bir katkı yapmıştır. Özellikle Platonizm ve Cambridge Platonizmi üzerine yaptığı çalışmalar, İngiltere’deki Rönesans dönemindeki felsefi gelişmelere etki etmiştir. Ayrıca, Gottfried Wilhelm Leibniz gibi çağdaşları üzerinde de etkili olmuş ve tartışmaların odağında yer almıştır.
John Norris, genellikle Platonizm ile Hristiyan teolojisi arasındaki ilişkiyi anlamak ve bu iki alanı birleştirmek üzerine çalışmalarıyla bilinir. Felsefesi, Platonizmin mistik ve manevi boyutlarına odaklanarak, insanın Tanrı ile ilişkisi, bilgi edinme süreci ve ahlaki değerler konularını ele almıştır.
