Julius Nyerere kimdir ve ne yapmıştır? Julius Nyerere hayatı, biyografisi ve siyasi kariyeri nasıldır? Julius Nyerere akkında bilgi.
Julius Nyerere
Julius Nyerere; (d. Mart 1922, Butiama, Tanganika, ö. 14 Ekim 1999, Londra, Birleşik Krallık), bağımsız Tanganika’nın ilk başbakanı (1961), Tanzanya’nın ilk cumhurbaşkanı (1964) ve Afrika Birliği Örgütü’nün (OAU) önde gelen kurucularındandır.
Zanaki kabilesi reisinin oğluydu. Uganda’ da öğrenim gördü ve Katolikliği benimsedi. Çeşitli Katolik okullarında öğretmenlik yaptıktan sonra Edinburgh Üniversitesi’ne girdi. 1952’de üniversitenin beşeri bilimler bölümünü bitirdi.
Siyasal yaşama girdiğinde, İngiltere’nin Milletler Cemiyeti adına yürüttüğü manda yönetimi sona ermiş, Tanganika Birleşmiş Milletler vesayet bölgesi olmuştu. Bağımsızlık sürecini hızlandırmak amacıyla Nyerere, Tanganika Afrika Birliği’ne katıldı ve birliğin başkanı oldu. 1954’te de örgütü Tanganika Afrika Ulusal Birliği’ne (TANU) dönüştürdü.
Bağımsızlık Arayışı
1955 ve 1956’da New York’a giderek Birleşmiş Milletler Vesayet Meclisi’nde ülkesinin bağımsızlık isteğini dile getirdi ve bağımsızlık için tarih belirlenmesini istedi. İngiliz yönetimi bu isteği reddetti, ama Nyerere’nin ülkesindeki etkisini göz önünde bulundurarak anu Yasama Meclisi üyeliğine atadı. 1957’de Nyerere, bağımsızlığa geçiş sürecinin ağır ilerlemesini protesto etmek amacıyla meclis üyeliğinden ayrıldı. 1958’de Afrikalı, Asyalı ve Avrupalıların temsil edilmesini öngören seçim tasarısını kabul etti. Seçimlerde üç toplumdan da aday gösteren TANU büyük bir zafer kazandı.
Tanganika, Eylül 1960’ta kendi kendini yöneten bir ülke, Nyerere de bakanlar kurulu başkanı oldu. Aralık 1961’de bağımsız Tanganika’nın ilk başbakanı, ülkede cumhuriyet ilan edilince de ilk cumhurbaşkanı seçildi. 1964’te ise Tanganika ve Zengibar’ın birleşmesiyle kurulan Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti’nin cumhurbaşkanı oldu. 1965’te gene aynı göreve seçildi. 1970, 1975 ve 1980 seçimlerinde de yerini korudu. 1985’te cumhurbaşkanlığından kendi isteğiyle ayrıldı. Ama 1990’a değin Tanzanya Devrimci Partisi’nin başkanlığı görevini sürdürdü.
Nyerere’nin etkisi Doğu Afrika sınırlarını aşmıştı. Kuzey Rodezya (bugün Zambia) beyaz yönetimi Kenneth Kaunda’nın örgütüne karşı baskıcı önlemler almaya kalktığında, Nyerere, gerektiğinde sının geçmeye hazır 5 bin silahsız gönüllüyü seferber etti. Sonuçta Kaunda, gönüllüleri yardıma çağırmaya gerek kalmadan bağımsız Zambia’nın ilk başbakanı oldu. Nyerere, çağdaş Pan-Afrika hareketinin önderlerinden biri olarak 1970’lerde Afrika’nın siyasal yaşamında önemli rol oynadı. Güney Afrika’nın apartheid politikasına karşı ekonomik ve siyasal baskı uygulanmasını savundu ve Afrika’nın barış içinde kalkınması yolunda Siyah-beyaz işbirliği çağrısını yapan Lusaka Manifestosu’nun hazırlanmasında etkili oldu.
Siyasi Görüşü
Rodezya (bugün Zimbabve), Güney Afrika Cumhuriyeti ve Namibia’da (Güney Batı Afrika) beyaz egemenliğine son verilmesini savunan beş Afrikalı devlet başkanının oluşturduğu gruba önderlik etti. 1974 ve 1981’deki kuraklıklar ve Uganda devlet başkanı İdi Amin’le Tanzanya arasında çıkan anlaşmazlık bu dönemin başlıca ekonomik ve siyasal sorunları oldu. 1972’de Amin’in bütün Asyalıları Uganda’dan sürdüğünü açıklaması üzerine, Nyerere Amin’i ırkçılıkla suçladı. 1975’te, Nyerere OAU’ nun Uganda’nın Kampala kentinde yapılacak zirve toplantısını boykot etti. Uganda birlikleri 1978’de Tanzanya’nın bir bölümünü işgal etti; ertesi yıl da Tanzanya ordusu, Amin yönetimini devirmeyi amaçlayan yerel bir harekete destek vermek amacıyla Uganda’ya girdi. Bu müdahale, 1980’de Milton Obote’nin Uganda’ya dönmesini sağladı.
Nyerere, bağımsız bir ekonomi kurma çabasındaki genç bir ülkenin, seçim yaparak temellerinin sarsılmasına izin veremeyeceği gerekçesiyle Afrika için tek parti sistemini savundu. Ama 1971’de, en yakın çalışma arkadaşlarından bazısının vatana ihanet suçuyla yargılanması, özellikle de yargılanmanın gizli yapılan tek celsede sonuçlandırılarak sanıkların ömür boyu hapse mahkûm edilmesi bu sistemin sakıncalarını ortaya koydu.
Tanzanya ancak 1990’ların başlarında çok partili demokrasiye geçiş yolunda adımlar atmaya başladı. Ayrıca Nyerere, Afrika için milliyetçiliğin geçerli olamayacağını, siyasal hareketlerin ulusal devlet zaafından kurtulup bunu bütün kıtanın birleşmesi için bir araç olarak görmesi gerektiğini savundu. Uhuru na Umoja (1967; Özgürlük ve Birlik), Uhuru na Ujamaa (1968; Özgürlük ve Sosyalizm), Uhuru na Maendeleo (1973; Özgürlük ve Kalkınma) gibi kitapları bulunan Nyerere, Shakespeare’in Venedik Taciri ve Julius Caesar adlı oyunlarını da Svahili diline çevirmiştir.
