Karl Polanyi kimdir? Macar bir iktisadi antropoloji uzmanı ve aynı zamanda bir siyaset adamı olan Karl Polanyi’nin hayatı hakkında bilgiler.
Karl Polanyi
Karl (Paul) Polanyi, (d. 25 Ekim 1886, Viyana, Avusturya – ö. 23 Nisan 1964, Pickering, Ontario, Kanada), iktisadi antropoloji uzmanı ve Macar siyaset adamı.
Polanyi, Yahudi bir ailede doğdu. Küçük kardeşi bir filozof olan Michael Polanyi ve yeğeni dünyaca ünlü bir seramikçi olan Eva Zeisel idi. O zaman Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun başkenti olan Viyana’da doğdu. Babası Mihály Pollacsek, bir demiryolu girişimcisiydi. Mihály Pollacsek adını asla değiştirmedi ve Budapeşte’deki Yahudi mezarlığına gömüldü. Karl Polanyi, babasının servetinin iniş ve çıkışlarına rağmen iyi eğitilmişti ve kendisini Budapeşte’nin aktif entelektüel ve sanat ortamına adapte edebilmişti.
Polanyi radikal ve etkili Galileo Çemberini kurdu, Budapeşte Üniversitesi’nde, Macar entelektüel düşüncesi üzerinde çok fazla etkisi olacak bir kulüp. Bu süre zarfında, György Lukács, Oszkár Jászi ve Karl Mannheim gibi diğer önemli düşünürlerle aktif olarak meşgul oldu. Polanyi 1912 yılında Budapeşte Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu. 1914’te Macar Radikal Partisi’nin kurulmasına yardım etti ve sekreter olarak görev yaptı.
Polanyi, I. Dünya Savaşı’nda Avusturya-Macaristan Ordusu’nda, Rus Cephesinde aktif olarak hizmet veren ve Budapeşte’de hastaneye kaldırılan bir süvari subayıydı. Polanyi, Cumhuriyetçi Mihály Károlyi hükümetini ve Sosyal Demokratik rejimini destekledi. Ancak cumhuriyet kısa sürdü.
Macaristan’da öğrenim gördükten sonra 1912’de Budapeşte’de avukatlığa başladı.
Üniversitedeyken kurduğu radikal örgüt Galilei Kulübü daha sonra Macaristan’ın düşünsel yaşamı üzerine kalıcı etkide bulundu. I. Dünya Savaşı sırasında süvari olarak görev yaptı. Ülkesine dönünce, Macaristan Radikal Yurttaşlar Partisi’ni kurdu. Daha sonra siyasal nedenlerle Macaristan’ dan ayrılmak zorunda kaldı. Viyana’da iktisat muhabiri olarak çalıştıktan sonra (1924-33) İngiltere’ye, 1940’ta da ABD’ye gitti. Columbia Üniversitesi’nde iktisat profesörü olarak görev yaptı (1947-53).
İktisatta geleneksel kalıplara bağlı kalmayan Polanyi, ekonomik ilişkilerin değişik toplumsal çerçevelerde işleyişine bütünsel bir açıklama getirmeye çalıştı. Bu amaçla ayrıntılı tarih ve antropoloji çalışmalarına yöneldi. Toplumsal örgütlenmenin özgül bir biçimi olarak piyasa ekonomisiyle ilgili üç çalışma hazırladı. The Great Transformation (1944; Büyük Dönüşüm, 1986) piyasa biçimi örgütlenmenin 19. yüzyıldaki gelişmesini konu alıyordu. Polanyi’ye göre, bu örgütlenme biçiminin dayandığı güdüler toplumsal bakımdan bölücü nitelik taşıdığı için, piyasa toplumunun uzun vadeli bir geleceği olamazdı. Trade and Markets in the Early Empires (1957; Eski İmparatorluklarda Ticaret ve Piyasa) başlıklı ikinci ciltte ekonomik toplumun piyasa dışı biçimlerini ele aldı, bu tür ekonomileri açıklayan kavramsal bir çerçeve geliştirmeye çalıştı.
Ölümünden sonra basılan son yapıtı Dahomey and the Slave Trade (1966; Dahomey ve Köle Ticareti) köle ihraç eden bir devletin ekonomik yapısını inceler.
