Kırımlı Aziz bey kimdir? Osmanlı döneminde yaşamış bir hekim olan Kırımlı Aziz Bey hayatı hakkında bilgiler.
Kırımlı Aziz Bey, tam adı Aziz İdris (d. 1840, İstanbul – ö. 1878, İstanbul), Osmanlı hekim. Cemiyet-i Tıbbiye-i Osmaniye’nin kuruluşuna katkıları ve Tıbbiye’de öğretim dilinin Türkçe olmasını sağlamasıyla tanınır.
Askeri Tıbbiye’yi (Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane) 1866’da kolağası rütbesiyle bitirdi ve emraz-ı dahiliye (iç hastalıkları) muallim muavinliğine getirildi. Bir süre sonra da, yeni açılan Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye müdürlüğüne atandı. Burada ayrıca emraz-ı umumiye (genel hastalıklar), hikmet-i tabiiye (fizik), kimya-yı tıbbi (tıp kimyası) ve emraz-ı dahiliye derslerini okuttu. Kurucuları arasında bulunduğu Cemiyet-i Tıbbiye-i Osmaniye’ye 1873’te umumi kâtip, ertesi yıl başkan seçildi. 1877’de de Hilâl-i Ahmer Cemiyeti (Kızılay Derneği) başkanı oldu.
Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye’nin kuruluş aşamasında Türkçe öğretime başlanması için büyük çaba harcadı. Türkçe öğretim uygulamasının başarılı olması üzerine, kuruluşundan beri Fransızca öğretim yapan Askeri Tıbbiye’de de 1871’den başlayarak öğretim dili Türkçeleştirildi.
Aziz Bey’in ders kitabı olarak yazdığı Kimya-yı Tıbbî (1868-71, 2 cilt), o tarihe değin Türkçe yazılmış en geniş inorganik kimya kitabıdır. Derviş Paşa’nın başlattığı bu alandaki çeviri hareketini bu yapıtla daha ileri bir aşamaya götüren Aziz Bey, kitabın tümünde denklemleri Osmanlıca yazmıştır. Kitabın 68 sayfalık önsözü de, kimya tarihi üzerine Türkçe yayımlanmış en derli toplu çalışma oldu. Yapıtın birinci cildinde ametaller, ikinci cildinde de metaller anlatılır. Hastalıkların tanımlan, nedenleri, belirtileri ve tanı yöntemlerini konu edinen İlm-i Emraz-ı Umumiye (1871), ayrıca ırklar, yetenek, huy ve beceri konusunda bazı bilgileri de içerir. Kitabın sonundaki “Feth-i Meyyit” bölümünde ise otopsi tekniği açıklanır. P.H. Nysten’den arkadaşlarıyla birlikte Lugat-ı Tıbbiye’ yi (1873) çevirerek Cemiyet-i Tıbbiye-i Osmaniye adına yayımlayan Aziz Bey’in ayrıca Mecmua-i Fiinun’ da yayımlanmış yazıları vardır.
