Lozan Barış Konferansı ve Önemi

Lozan Barış Konferansı ve antlaşması ne zaman ve kim tarafından imzalanmıştır? Lozan Barış Antlaşması neden önemlidir, maddeleri.

LOZAN BARIŞ KONFERANSI

Kurtuluş Savaşı başarıya ulaşmış ve Yunan İşgali Mudanya’yla sona erdirilmişti. Böylece sıra ulusal bağımsızlığı ve Misak-ı Milli’yi İtilaf Devletleri’ne kabul ettirmeye ve bunu resmileştirmeye gelmişti. Görüşmeler, tarafsız bir yer olan İsviçre’nin Lozan kentindeki bugünkü Lozan Ünivesitesi binasında 20 Kasım 1922’de Türkiye, İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya ve Yugoslavya’nın katılımıyla başladı. Görüşmelerde, TBMM’yi temsil edecek heyetin başına, Mudanya’da diplomasi yeteneğini gösteren İsmet Paşa getirildi. Bulgaristan ve Sovyet Rusya boğazlarla İlgili maddeler görüşülürken toplantıya katıldı. Konferansa ABD de gözlemci olarak katıldı.

Mustafa Kemal, Konferansa giden Türk heyetinden, Avrupalı devletlere şu şartları kabul ettirmesini istedi:

♦ Misakı Milli sınırları içerisinde tam bağımsız bir Türk devletinin kurulması

♦ Azınlıkların ayrıcalıklı olmaması

♦ Devlet borçlarının ödenmesi şeklinin bağımsızlığa aykırı olmaması

♦ Kapitülasyonların kaldırılması

♦ Boğazların statüsü konusunun egemenlik haklarımızı gölgelemeyecek şekilde düzenlenmesi

♦ Savaş tazminatının yeni Türk Devleti’ne ödetilemeyeceği

♦ Doğu sorununun kapandığı

Türk Heyetinin Lozan’da Asla Ödün Vermeyeceği Konular Şunlardır:

♦ Kapitülasyonların kesin olarak kaldırılması,

♦ Doğuda Ermenilere toprak verilmemesi

Lozan görüşmeleri devam ederken aşağıdaki konularda çıkan anlaşmazlıklar, görüşmelere 4 Şubat 1923 günü ara verilmesine neden oldu.

♦ Yunanistan’ın Karaağaç’ı vermek istememesi

♦ Boğazlar konusunda ortak bir görüşün oluşmaması

♦ İngilizlerin Musul’u vermek istememesi

♦ Osmanlı Devleti’ne ait borçların bir kısmının Birinci Dünya Savaşı’ndan önce Osmanlı’dan ayrılan ülkelere bölüştürülmesi konusunun Avrupalı devletlerce kabul edilmemesi

♦ Kapitülasyonların kaldırılmasının İtilaf Devletleri’nce onaylanmaması

Görüşmelerin kesilmesi üzerine, Türk ordusu yeniden savaş hazırlıklarına başladı. İtilaf Devletleri uzlaşma konusunda yeni bir çağrı yapınca konferans 23 Nisan 1923’te yeniden toplandı. İkinci dönem görüşmeleri barışla sonuçlandı. 24 Temmuz 1923’te Lozan Barış Antlaşması İmzalandı.

ANTLAŞMANIN MADDELERİ

SINIRLAR

Suriye Sınırı: Fransa ile yapılan 20 Ekim 1921 Ankara Antlaşmasındaki hükümler aynen kabul edildi. Hatay sınırlarımız dışında kaldı.

Irak sınırı: Musul yüzünden anlaşmaya varılamadığından Türkiye ile İngiltere arasında görüşülmek üzere sonraya bırakıldı.

Irak sınırı, 1926 Ankara Antlaşması’yla Türkiye’nin aleyhine çözümlenmiştir.

Batı Sınırı: Doğu Trakya Türkiye’de, Batı Trakya Yunanistan’da kalmak koşuluyla Meriç Nehri sınır kabul edildi.

Karaağaç ve yöresi de Yunanistan ‘dan alınarak savaş tazminatına karşılık olarak Türkiye ‘ye bırakıldı.

Ege Adaları: Gökçeada (imroz ) ve Bozcaada dışındaki Ege Adaları asker ve silah bulundurmamak koşuluyla Yunanistan’a bırakıldı.

On İki Ada İtalya’ya bırakıldı. (II. Dünya Savaşı’ndan sonra bu adalar da Yunanistan’a verilmiştir.)

Kapitülasyonlar: Adli, mali, ekonomik ve siyasi alanlarda yüzlerce yıl sürüp giden kapitülasyonlar tüm sonuçlarıyla tamamen kaldırılmıştır. Türkiye’deki yabancı ticari kurumlar da, kısa bir geçiş döneminden sonra Türk yasalarına uyacaktır.

Kapitülasyonların kaldırılmasıyla ekonomik bağımsızlık kazanılmıştır.

SAVAŞ TAZMİNATI

Lozan’da, I. Dünya Savaşı nedeniyle Türkiye’den savaş tazminatı istenmiş, ancak bu kabul edilmemiştir. Yunanistan ise Kurtuluş Savaşı’nda uluslararası kurallara uymadan tahribat yaptığı için savaş tazminatı ödemiştir. Ancak Yunanistan, ekonomik durumu iyi olmadığı ve ödeyecek gücü bulunmadığı için buna karşılık Karaağaç yöresini Türkiye’ye vermeyi kabul etmiştir.

DIŞ BORÇLAR

Osmanlı Devleti ilk dış borcu 1854 yılında Sultan Abdülmecit zamanında İngiltere’den aldı. Yüksek faizlerle alınan bu paralar gelir getirmeyen bir şekilde kullanıldı. II. Abdülhamit 1881 yılında devletin borçlarını ödeyemediğini Avrupalı devletlere duyurdu. Bunun üzerine aynı yıl, Osmanlı Devleti’nden alacağı olan ülkelerin temsilcilerinden oluşan Düyun-u Umumiye (Genel Borçlar idaresi) kuruldu.

Osmanlı Devleti’nin orman, maden, tuz yatakları ve bazı gelir kaynakları bu kuruluşun kontrolüne verildi. Bağımsızlığa aykırı olan bu kuruluş da Lozan Antlaşması’yla sona eriyordu.

KABOTAJ HAKKI

Yabancıların izinsiz Türk kara sularında ulaşım ve taşımacılık işlemleri, Türk limanlarını kullanma hakkı sona erdi.

AZINLIKLAR

♦ Türkiye’de yaşayan tüm azınlıklar Türk vatandaşı kabul edildi.

Bu kararla, Avrupa devletlerinin Türkiye ‘nin içişlerine karışması engellenmiştir.

NÜFUS DEĞİŞİMİ (MÜBADELE)

Anadolu ve Doğu Trakya’daki Rumlar ile Yunanistan’daki Türklerin değiştirilmesi öngörüldü. Ancak bu nüfus değişiminin Batı Trakya Türkleri ve İstanbul Rumlarını kapsamamasına karar verildi.

ORTODOKS PATRİKHANESİ

Hiçbir siyasi faaliyette bulunmaması kaydıyla bölgesindeki Ortodoks halka hizmet verebilecekti.

YABANCI OKULLAR

Türkiye’nin belirlediği kurallar çerçevesinde faaliyetlerini sürdürebileceklerdir.

BOĞAZLARIN STATÜSÜ

Boğazların hangi devletin egemenliği altında kalacağı ve statüsünün ne olacağı konusunda büyük tartışmalar çıktı.

BOĞAZLARLA İLGİLİ ALINAN KARARLAR

♦ Başkanlığını Türkiye’nin yapacağı uluslararası bir komisyon kurulacak

♦ Boğazların her iki yanı askerden arındırılacak

♦ Boğazlardan barış zamanında ticari germiler geçebilecek, savaş durumunda Türkiye savaşa girerse boğazlarda istediği gibi davranabilecekti.

İSTANBUL’UN BOŞALTILMASI

Lozan Antlaşması Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından onaylandıktan altı hafta sonra işgal kuvvetleri İstanbul’dan gideceklerdi. Buna göre işgalciler 6 Ekim 1923’te İstanbul’dan ayrıldılar.