Mangan elementinin özellikleri, atom numarası, bileşikleri, periyodik cetveldeki yeri, kullanım alanları, Mangan elementi ile ilgili bilgi.
Mangan (Manganez) periyodik cetvelin VII B grubunda yer alan kimyasal bir elementtir. 1774’te İsviçreli kimyacı Carl Wilhelm Scheele tarafından bulundu ve aynı yıl asistanı Johan Gottlieb Gahn ilk madensel manganezi üretti.
Manganının 4 ayrı alotropu vardır. Kimyasal açıdan genellikle demi,re benzer davranışlar gösterir. Metal halindeki mangan, açık havada yükseltgenir, nemli ortamda paslanır. Demire benzer bir şekilde yüksek sıcaklıklarda havayla yada oksijenle yanar. Soğukken suyu yavaşça, ısıtıldığında ise hızla ayrıştırır. Seyreltik mineral asitlerde kolay çözünür ve hidrojen açığa çıkarır.
Mangan doğada öteki elementlerle oluşturduğu bileşikler halinde bulunur. Manganez filizleri içinde en sık görüleni lusit ve sert manganez filizi oksitleridir. (pisilomelane). Önemli maden yatakları, manganez bakımından zengin, başkalaşım kayalarının aşınması sonucu oluşmuştur. Bununla birlikte havanın etkisiyle ortaya çıkan kimyasal değişiklik sonucu, öteki mineraller çözünürken manganez çözünmeyen oksitler biçiminde kalır. Bu tür hava aşındırması özellikle tropik bölgelerde görünmekte ve bunun sonucu olarak da içinde manganeze ek olarak demir ve alüminyum bulunan artık filizler denilen yataklar yine bu bölgelerde oluşmaktadır. Artık yatak örneklerine Gana, Hindistan ve ABD’de rastlanır. Başka bir önemli manganezoksit filizi biçimi de oldukça genç (yakın zamanda oluşmuş) çökelti yataklarıdır. Buna örnek de nikopola’daki 100 km^2 den daha büyük bir alana yayılmış olan hemen hemen yatay durumda ve 1-2 m kalınlıktaki zengin prolusit (% 50-54 Mn) tabakalarından oluşan dünyanın en önemli manganez yumrularının tam olarak nasıl oluştuğu henüz bilinmektedir; bu yumrulara okyanus tabanında çok büyük miktarlarda rastlanır.
En büyük rezervler Büyük Okyanus’tadır; yapılan bir hesaplamayla Büyük Okyanus’un tabanında yaklaşık 112 milyar ton manganez vardır. Karada bulunan en büyük rezervler; Güney Afrika, Rusya Federasyonu, Avustralya ve Gabon’dadır. Türkiye’deki başlıca manganez yatakları; İstanbul’un Çatalca, Erzincan’ın Tercan ve Uşak’ın Banaz ilçelerinde bulunmaktadır.
- Sembolü: Mn
- Atom Numarası: 25
- Atom Ağırlığı: 54.938045
- Elemet serisi: Geçiş Metali
- Maddenin Hali: Katı
- Görünümü: Gümüşü metalik
Manganın Elde Edilmesi:
Yeterince yüksek derecede kaliteli manganez filizi yüzeye yakın olarak bulunduğundan, manganez günümüzde açık ocak madenlerinden elde edilir. Günümüzde hemen tüm manganez filizleri fiziksel olarak işlenir. Yıkama, eleme, yüzdürme, manyetik ayırma vb işlemlerle magnezyum oranını yükseltilir. Dünya manganez üretiminin büyük bir bölümü manganez-demir alaşımlarında kullanılır. Bunların içinde önde gelenleri ferro-manganezle, silis manganezli demirdir. İçinde yüksek oranda karbon olan ferro-manganezin hazırlanmasında gerekli ilk madde, içinde en az % 40 oranında manganez bulunan filizlerdir. Demir filiziyle doğru orantılarda karıştırılan bu filiz yüksek ısılı bir fırında kok kömürüyle indirgenir. Silis manganezli demir bir arklı fırında manganez demir filizinin karbon ve silikonla karıştırılması sonucu üretilir. İçinde %0,7 den az oranda karbon bulunan ferro-manganez, mangan filizinin demir indirgenmesiyle elde edilir. Madensel manganezin üretimi için ise, en az %50 oranında mangan bulunan yüksek kaliteli yada işlenmiş filizlerle birlikte ferromanganez üretimi sırasında arklı fırınlarda oluşan ve içinde büyük oranda manganez bulunan cüruftan yararlanılır. %97-98 ağırlığında manganez, alüminyumla alümino-termik adı verilen bir işlemle indirgenmesi sonucu elde edilir. Daha arı bir manganez ise vakumlu damıtma ve manganez sülfatın elektroliziyle elde edilir.
Manganın Kullanım Alanları:
Manganezin en önemli kullanım alanı, çoğunlukla ürün olarak ferro manganez ve silis manganezli demirin kullanıldığı demir çelik üretimidir. Manganez karbondan sonra demirin en önemli alaşım öğesidir. Normal demir ve çeliğe %1 oranında mangan katılır. Çekme direnci küçük oranlarda mangan katılmasıyla arttırılır. Bu nedenle ağır yüklerin taşınmasında, tarama gemilerinde, paletli traktörlerde kullanılır.
