Ünlü tanınmış Türk ilim insanlarından ve bürokratlarından birisi olan Mehmet Ali Ayni hayatı ve çalışmaları hakkında bilgilerin yer aldığı yazımız.
Mehmet Ali Ayni
Mehmet Ali Ayni; (d. 25 Şubat 1868, Şerfice, Manastır – ö. 29 Kasım 1945, İstanbul), tasavvuf alanındaki çalışmalarıyla tanınmış düşünce adamıdır.
Yükseköğrenimini Mülkiye Mektebi’nde tamamladı (1888). Çeşitli yerlerde öğretmenlik yaptıktan sonra 1895’te İstanbul’a dönerek Maarif Nezareti İstatistik Kalemi başkâtipliğine atandı. Bu görevinde iki yıl kaldı. Sonra Kosova (1897) ve Kastamonu (1899) vilayetleri mektupçusu oldu. 1902’de Sinop mutasarrıf vekilliğine getirildi. Ardından Basra (1904), Balıkesir (1906), Lazkiye (1908) sancakları mutasarrıflıklarına; Elazığ (1910), Bitlis (1911) ve Yanya (1912) valiliklerine atandı. 1913’te Trabzon valisiyken emekliye ayrıldı.
Aynı yıl İstanbul Darülfünunu Edebiyat Fakültesi felsefe ve felsefe tarihi muallimliğine getirildi. 1924’te, İlahiyat Fakültesi’ne tasavvuf tarihi muallimi oldu. 1930’da Oxford’da toplanan Uluslararası 7. Felsefe Kongresi’ne Türkiye’yi temsilen katıldı. Ertesi yıl Felsefe Kongreleri Teşkil Komitesi sürekli üyeliğine seçildi. 1933’te İstanbul Üniversitesi’nde ordinaryüs profesör oldu ve 1935’te bu kez üniversiteden emekliye ayrıldı.
Felsefe alanında eleştiri yazılan yayımlayan Mehmed Ali Ayni, tasavvufa tartışmasız bağlanmış, “vahdet-i vücud”a ve büyük mutasavvıflara inanmış bir düşünürdü, bu bağlanışı, ilk kez Şeyh-i Ekber’i Niçin Severim (1923) adlı yapıtında dile getirdi. Aynı inançtan yola çıkarak kaleme aldığı Tasavvuf Tarihi (1925; yb 1985), Hacı Bayram-ı Veli (1927; yb 1986) ve Türk Azizleri’nin (1944, 1. Kitap) yanı sıra, Darülfünun Tarihi (1927), Türk Ahlakçıları (1939) ve Milliyetçilik (1943) adlı kitapları vardır.
Kaynak – 2
Mehmet Ali AYNİ (1869 – 1945)
Tanınmış Türk ilim adamlarındandır. Manastır’a bağlı Serfiçe kasabasında doğdu. Necip Sipahi adlı bir zatın oğuludur. Aynioğulları diye bilinen soyu vaktiyle Konya’dan göçmüş, Mora’ya yerleşmiştir. Önceleri Mehmet Ali Aynî Serfiçe ve Selanik’te başladığı öğrenimine daha sonraları Soğukçeşme ve Gülhane Rüştiyelerinde devam etti. 1888’de Mülkiye Mektebi’ni bitirerek, Edirne İdadisi öğretmenliğine gönderildi.
Bundan sonra Dedeağaç, Halep ve Diyarbakır İdadî ve Maarif Müdürlüklerinde, Kosova ve Kastamonu Mektupçuluklarında, Karesi ve Lâzkiye Mutasarrıflıklarında, Harput ve Trabzon Valiliklerinde ve İstanbul Dok Şirketi, Fenerler İdaresi Müşavirliğinde bulundu. 1914’te İstanbul Darülfünunu Felsefe müderrisi olarak Üniversite öğretim üyeleri arasına giren Mehmet Alî Aynî, bundan sonra Tasavvuf tarihi, Harbiye ve Harb Akademisinde de siyasî tarih okuttu, 1926’da Amerika’da Milletlerarası Felsefe Kongresi’nde, 1930’da da İngiltere’deki kongrede Türk delegesi olarak bulundu.
Otuzbeş kadar eserinin başlıcaları: «Gazalî», «İlim ve Felsefe», «Farabî», «Hacı Bayramı Veli», «İsmail Hakkı» (Fransızca), «Demokrasi Nedir?», «Tasavvuf Tarihi», «Ruhiyat Dersleri», «İbni Arabî» (Türkçesi ve Fransızcası), «Tarih-i Edebî-i Alem» (Fransızcadan), «Orfiyat-ı Siyasiye ve Ahlâkiye», «Milliyetçilik» (1943).
