Orojenik Hareketler Sonucu Oluşan Dağlar ve Özellikleri

0
Advertisement

Türkiye’de orojenik hareketlerle meydana gelen dağlar, bu dağların oluşumları, özellikleri nelerdir? Orojenik hareketlerle dağ oluşumu

Orojenik Hareketlerle Meydana Gelen Dağlar

Orojenez dağ oluşum hareketidir. Yerkabuğu engebeli bir yapıya sahiptir. Derin çukurluklar (jeosenklinal) ve tümsekler bir arada bulunur. Dış kuvvetler (akarsu, rüzgar, dalga, buzul vb.) tarafından aşındırılan malzemeler yer kabuğunun çukur yerleri olan deniz ve okyanus çanaklarında (jeosenklinal) birikir, tortullanır. Bu tortullar milyonlarca yıl boyunca üst üste birikir ve kaim tortul tabakaları oluşturur.

orojenik

Yerkabuğu sıvı halde bulunan mantonun üzerinde yüzer halde bulunur ve levha adı verilen parçalardan, kıtalardan oluşur. Bu kıtaların birbirine doğru yaklaşmaları ile arada bulunan jeoseklinal tabanındaki tortul tabakalar sıkışır esnek yapıda ise kıvrılır, sert ise kırılır. Bunun sonucunda kıvrım ve kırık dağları oluşur.

Jeosenklinal tabanlarındaki tortul tabakaların çoğu mağmatik enerji ve basıncın etkisiyle plastik özellik gösterir. Bu özellikteki tabakalar kıtalar arasında sıkışarak kıvrılır. Kıvrımın kubbe şeklinde yükselen kısmına antiklinal, çukurlaşan kısmına ise senklinal denir. Bu olayın sonucunda kıvrım dağları oluşur.

dağ oluşumu kıvrılma

Advertisement

Ülkemiz dağlarının çoğu bu şekilde oluşmuştur. Ülkemizin bulunduğu yerde 1. jeolojik zamanda Tetis adında büyük bir deniz çanağı bulunuyordu. Bu deniz tabanında II. jeolojik devir boyunca biriken kalın tortullar, III. Jeolojik devirde Alp Orojeneziyle Asya – Avrupa ve Afrika -S.Arabistan levhaları arasında sıkışarak kıvrılmış ve yükselmiştir. Ülkemizde orojenik kıvrılma ile oluşan başlıca dağlar Akdeniz bölgesindeki Toroslar sistemi ile Karadeniz kıyısı boyunca uzanan kuzey Anadolu dağ sırasıdır. Bu dağlar kuzey ve güneyde kıyıya paralel olarak uzanır ve Doğu Anadolu’dan birleşirler.

Horst-Graben

Kıvrılma özelliğini kaybetmiş olan tabakalar, kıtaların sıkıştırmasıyla kırılır. Bu kırık hatlarına Fay denir. Kırık hattı boyunca yükselen kısma Horst çöken kısma ise Graben denir.

Ege bölgesindeki dağlar ve bu dağların arasındaki çöküntü ovaları bu şekilde oluşmuştur. Kuzeyden -güneye doğru; Madra dağı, Yunt dağı, Bozdağlar, Aydın dağları, Menteşe dağları ve Akdeniz bölgesindeki Nur (Amanos) dağlan Horst, Bakırçay, Gediz, K.Menderes, B.Menderes ve Amik ovası ise Grabendir.


Örnek:

Yerkabuğunun hareketli dönemlerinde kırılma sonucu oluşan şekle “fay”, faylar boyunca yükselen kısımlara “horst”, alçalan kısımlara da “graben” denir.

Buna göre, Türkiye’nin tektonik yapısı göz önüne alındığında, horst ve graben için doğru birer örnek aşağıdakilerden hangisinde birlikte verilmiştir?

Advertisement

A)Horst → Canik Dağları
Graben → Bafra Ovası
B)Horst →  Erciyes Dağı
Graben → Kayseri Ovası
C)Horst →  BolkarDağı
Graben → Çukurova
D)Horst →  Nemrut Dağı
Graben → Muş Ovası
E)Horst →  Yunt Dağı
Graben →  Gediz Ovası

CEVAP: E


Leave A Reply