Orta Asya ve Yakın Doğu’da hüküm sürmüş olan Memlüklüler, Moğol İmparatorluğu , Babür İmparatorluğu gibi devletler halinde kısa maddeler halinde bilgiler.
Fatimiler (910-1171)
Mısır’da Batınılık hareketi lideri Ubeydullah tarafından kurulmuştur.
► Fatimiler İslam dünyasında olumsuz bir rol oynadılar.
► Alamut kalesini üs edinerek Büyük Selçuklu Devletini çökerttiler.
Abbasilerle mücadele ettiler.
► Bu nedenlerle Türklerin Haçlı seferlerini kolayca durdurmaları zorlaştı.
► Mısırda Dar’ül Hikme (Yüksek İslam Okulu) Medreseler, kütüphaneler kurmuşlardır.
Eyyubi Devleti, Fatimilere son verdi.
Eyyubiler (1171-1250)
Mısır ve Suriye’de Selahaddin Eyyubi tarafından kurulmuştur.
► En önemli başarılan Haçlılara karşı elde edilen zaferleridir. Hittin Meydan savaşında Kudüs Hristiyanlardan alındı.
► Baharat yolunu denetimleri altına alarak ticaretin canlanmasında etkili oldular.
► Kafkasya ve Kıpçak bozkırlarından getirilen Türk çocukları (Kölemenler) ordunun esasını teşkil ediyordu.
► Bir komutan olan Aybey Eyyubi sülalesine son vererek Memluklar devİetini kurdu.
Memlukler (Kölemenler 1250-1517)
Aybey, Kutuz ve Baybars Eyyubi hizmetinde iken ün kazanmışlardı. 1250 yılında Mısır’a gelen Fransa kralı öncülüğündeki Haçlı ordusunu Mansure meydan savaşında yenmişlerdir.
► Abbasilerin yıkılışı ile sona eren Halifelik kurumunu devam ettirmişlerdir.
► Moğolların Suriye, Filistin yönünden Mısır’a doğru ilerlemeleri ile Ayn Calut savaşında hiç yenilmemiş Moğolları Sultan Kutuz komutasındaki ordu mağlup etti.
► Kutuz ile aralarındaki anlaşmazlık ile ayrılan Aybars yanındaki kuvvetlerle Anadolu’ya girdi. Elbistan meydan savaşında bir Moğol ordusunu imha etti.
► Türk karakteri taşıyan kültür ve medeniyet eserleri görülmüştür.
► Mısır seferi sonunda Yavuz Sultan Selim Memlukleri,. Osmanlılara kattı.
Harzemşahlar (1153-1231)
Aral gölüne dökülen Ceyhun ırmağının güneyine Harzem adı verilir. Atsız zamanında bağımsızlık ilan ettiler.
► İpek yolu üzerinde bulunmalarından dolayı zenginleştiler.
► Harzemşahlar göçebe kabileler şeklinde yaşıyorlardı başkanları sultana bağlıydı bu şekilyel islamiyet öncesi Türk devletlerine benziyorlardı.
► Moğolların baskıları nedeniyle Azar-beycan ve Doğu Anadoluya gelerek yerleşmişlerdir.
► Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaaddin Keykubat, Moğollann ilerlemesini durdurabilmek için tampon bölge oluşturmak amacıyla Harzemşahlarm bölgeye yerleşmesine izin vermiştir.
► Yassıçimen savaşında yenilen Harzemşahlarm bir yıl sonra yıkılmaları ile İran ve Orta Doğu Moğol egemenliğine girmiştir.
MOĞOL İMPARATORLUĞU (1207-1227)
Orta Asya’nın doğu kesiminde Cengiz tarafından kuruldu.
► Kısa sürede sınırlannı genişleterek im-
paratorluk düzeyine ulaştı.
► Cengiz’in ölümü ile Cengiz soyundan hükümdarlmann yönettiği dört devlet ortaya çıktı.
a) Altmordu Devleti; Doğu ve Güney Rusya’da
b) İlhanlı Devleti; İran, Irak ve Anadolu’ya hakim
c) Çağatay Devleti; Maveraünnehir ve Türkistan’a hakim
d) Kubilay Devleti; Orta Asya’nın doğusu ve Çin’e hakim
► Kubilay Hanlığı dışındakiler islamiyeti kabul ettiler ve zamanla Türkleştiler.
► Bilginleri desteklemişler, sanat ve ticarette ilerlemeler sağlamışlardır.
► İstila ettikleri yerlerde medeniyetleri yıktılar, şehirler ve kütüphaneler yakıİdı, cami, medrese, türbe ve saray gibi eserler tahrip edildi.
► Cengiz yasası denilen 33 defterden oluşan bir Anayasa hazırlanmıştır.
TİMUR İMPARATORLUĞU (1370-1507)
Belh şehrinde kendi adını verdiği devletini kurdu, kendisini Cengiz’in torunu sayıyordu.
► Dört yöne yaptığı başarılı seferler sonunda devleti imparatorluk düzeyine yükseltti.
► 1402 yılında Yıldınm Bayezıt’ı yenerek Osmanlıları dağılma tehlikesi ile karşı karşıya bırakmışlardır.
► Başkentleri Semerkant önemli bir bilim ve eğitim merkezleri oldu. Oğlu Uluğ bey, Ali Kuşçu, Sultan Hüseyin Baykara, Ali Şir Nevai ve daha birçok bilgin ve şair yetişti.
► Özbekler, Karakoyunlular ve Akko-yunlulann saldınları ile tarihe karıştılar.
BABÜR İMPARATORLUĞU (1504-1858)
Timur’un torunlarından Babürşah, Hind ordularını Panipat savaşında yendi. Delhi ve Agra’yı alarak imparatorluğunu kurdu.
► Bölgede müslümanlığın yayılması ve Türk-İslam uygarlığının gelişmesine hizmet etmişlerdir.
► Hindistan’da İngilizler ve Hollandalılara ticari imtiyazlar tanıdılar.
► Mimari eserleri birer şahaserdi. Tac-Mahal, Humayun Türbesi, Kabulşah cami ve daha birçok eser yapıldı.
► Orduda “Ahadi” diye anılan seçkinler kıt’ası bulunmaktaydı.
AKKOYUNLU DEVLETİ (1398-1502)
Diyarbakır başkent olarak 1340’tan itibaren bağımsız hareket ediyorlardı. Ancak devletin kurucusu Kara Yülük Osman’dır.
► Anadoluya egemen olma istekleri Fatih Sultan Mehmet ile Uzun Hasan’ı karşı karşıya getirdi. Yapılan Otlukbeli savaşını kaybeden Akkoyunlu Devleti sonradan Safevi hükümdarı Şah İsmail tarafından yıkıldı.
► Orduda “Hassa Nökerleri” denilen merkez kuvvetleri vardı.
► Akkoyunlu Devleti Karakoyunlu Devletini yıkarak merkezini tebrize taşımıştır.
KARAKOYUNLU DEVLETİ (13969-1469)
İlk tarihi bilgiler 1365 yıllarında başlarında bulunan Bayram Hoca ile başlar. Başkentleri Erciş idi. Kara Yusuf döneminde devletin sınırları genişledi.
► Azarbeycan’ın Türkleşmesinde etkili oldular.
► Koyun ve mezar taşı heykelleri kümbetler ve daha birçok eser ilgi çekicidir.
► Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan tarafından yıkılmışlardır.
