Osmanlı Devletinde Mimari Alanındaki Gelişmeler Nelerdir?

0
Advertisement

Osmanlı Devletinde mimari alanındaki gelişmeler nelerdir? Osmanlı Mimarisinin özellikleri nelerdir ve Osmanlı döneminde hangi türde yapılar yapılmıştır ve özellikleri nelerdir?

Selimiye Camii

Selimiye Camii’nin eski bir çizimi…


A- MİMARİ

Osmanlı mimarisi özelliklerine göre şu dört grupta toplanır :

  • Erken dönem Osmanlı mimarisi
  • Klâsik dönem Osmanlı mimarisi
  • Batı etkisinde Osmanlı mimarisi
  • Yeni dönem (Neoklâsik) Osmanlı mimarisi
Camiler
  • Kuruluş döneminde iznik, Bursa ve Edirne’de önemli camiler yapılmıştır.
  • Camiler, yükselme döneminde daha çok külliyeler biçiminde organize edilmiştir.
  • Osmanlı klasik dönemin en güzel eserleri XV. ve XVI. yüzyıllarda verilmiştir. Bu yüzyılların sanatına Mimar Sinan damgasını vurmuştur.
  • Yavuz zamanında orduya katılan Sinan pek çok sefere katılmış, bu seferlerde askerî binalar, köprüler yaparak bilgisini arttırmıştır.
  • Selçuklu tekniğini geliştiren Sinan, ona kendi dehasını da katarak eşsiz eserler ortaya koymuştur.
  • Kanuni Sultan Süleyman ve III. Murat dönemlerinde mimarbaşı olarak görev yapan Sinan ülkede 400’den fazla eser yapmıştır.
  • Mimar Sinan’ın çıraklık dönemini Şehzadebaşı Camiî, kalfalık dönemini Süleymaniye Camiî, ustalık dönemini Edirne Selimiye Camii sembolize eder.
  • Mimar Sinan, birçok ünlü mimar yetiştirmiştir. Bunlardan Mimar Davut Ağa; Yeni Camiî, Mimar Mehmet Ağa Sultan Mehmet Camii’ni yapmıştır.
  • XVIII. Yüzyılda, Osmanlı mimarisinin Avrupa etkisi altına girdiği ve sadelikten uzaklaştığı görülür. Bu etkiyle Lâle Devri’nden sonra Barok ve Rokoko tarzları ile Ampir tarzı neo-klâstik dönemin yapılarında kendini göstermiştir.
  • Bu dönemin önemli eserleri arasında Nuruosmaniye ve Lâleli Camileri barok tarzını yansıtmaları bakımından önemlidir. Nusretiye Camî ise baroktan Ampir tarza geçiş ürünüdür.
  • XIX. Yüzyıl eserlerinden Ortaköy ve Dolmabahçe Camileri, Batı tarzının devam ettiğini gösterir. Bu iki camide hem barok hem de ampir tarzın unsurları görülmektedir.
  • Türk mimarları klâsik Türk mimari eserlerini inceleyip bu doğrultuda eserler vermeye başlayınca neoklâstik dönem başlamıştır. Bebek ve Bostancı camileri bu dönemin tipik eserleridir.
Medreseler

Kuruluş döneminin önemli medreseleri

  • İznik’te Süleyman Paşa Medresesi
  • Bursa’da Yıldırım Bayezid Medresesi’dir.

Büyük medreseler yükselme döneminde külliye biçiminde yapılmıştır.

  • Edirne, Beyazıd külliyesi
  • Fatih’in Sahn-ı Seman Medreseleri
  • Kanunî’nin Süleymaniye Medreseleri
  • Amasya’da Rüstem Paşa Medresesi
  • Amasya’da Büyük Ağa Medresesi (XVI-II. Yüzyıl)

bunların başlıcalarıdır.

Türbeler
  • Türklerin İslam mimarlığına kattıkları bir yapı türüdür.
  • Selçuklu kümbetleri geliştirilmiş, kubbe ile örtülerek çinilerle süslenmiştir, (İznik ve Bursa’da olduğu gibi).
  • Kuruluş döneminin önemli türbeleri arasında Çelebi Mehmet’e ait Bursa’da Yeşil Türbe, ve II. Murat Türbesi yer alır.

XV. ve XVI. yüzyılın önemli türbeleri arasında

Advertisement
  • Fatih ve Yavuz türbeleri
  • Şehzade Mehmet Türbesi (M. Sinan’ın > eseri)
  • Kanunî Türbesi

yer almaktadır.

Kervansaraylar ve Hanlar
  • Selçukluların, ticaretin gelişmesi için yaptıkları kervansaraylar Osmanlılar zamanında da kullanılmıştır.
  • Osmanlı kervansarayları, Selçukluların yaptıklarının mimarî açıdan birer devamı olmuştur.
  • Osmanlı kervansaraylarına örnek olarak
  • Yıldırım Bayezid’in yaptırdığı Issız Han,
  • II. Selim’in yaptırdığı Sultan Hanı,
  • Edirne’deki Rüstem Paşa Kervansarayı ile Ekmekçioğlu Ahmet Paşa Kervansarayı gösterilebilir.
Çarşılar ve Bedestenler

Çarşı ve bedestenler ticarî amaçlı kurumlardı. Başlıcaları;

  • Kuruluş döneminde Edirne Bedesteni
  • Yükselme döneminde Kapalı Çarşı (istanbul)
  • XVI. Yüzyılda Selimiye Çarşısı (Edirne)
  • XVII. Yüzyılda Mısır Çarşısı (istanbul)
Hisarlar ve Kaleler
  • Kuruluş döneminde Anadolu Hisarı (Bayezid döneminde)
  • Rumeli Hisarı (Fatih döneminde)
  • İskenderiye Deniz Kulesi Kanunî devrinde

yapılmıştır. Ayrıca ülkenin her tarafında çok sayıda kale yapılmıştır.

Su Yolları, Bentler, Çeşmeler
  • Karbelâ Kanalı (Kanunî zamanında)
  • Moğlara Su Kemeri (Sinan’ın eseri)
  • Halkalı, Karlıçeşme, Uzun Kemer, Eğri Kemer teknik açıdan önemli kemerlerdir.
  • Ülkenin her tarafında çok sayıda çeşme yapılmıştır.
  • XVIII. Yüzyılda barok tarzında yapılan
  • III. Ahmet Çeşmesi
  • Tophane Çeşmesi
  • I.Mahmut Çeşmesi

dönemin en güzel eserlerindendir.

Saraylar ve Köşkler

Kuruluş dönemindeki. Bursa Sarayı ve Eski Saray tamamen yıkılmıştır.

Bu alanda en önemli yapı Topkapı Sarayıdır. Fatih zamanında yapılan bu saraya diğer padişahlar zamanında birçok ilaveler yapılmıştır. Birçok köşten oluşan bu sarayda Çinili Köşk ile Bağdat ve Revan köşkleri oldukça önemlidir.

Advertisement

Önemli eserlerden biri de XVIII. Yüzyılın sonlarında Doğubeyazıt’ta yapılmış olan İshak Paşa Sarayı’dır.

• XIX. Yüzyılda Batı mimarî tarzından esinlenilerek

  • Dolmabahçe Sarayı
  • Beylerbeyi Sarayı
  • Yıldız Sarayı
  • Çırağan Sarayı yapılmıştır.

Ayrıca bu dönemde birçok köşk ve yalı yapılmıştır. Bunlar arasında Küçüksu Kasrı, Aynalı Kavak Kasrı en ünlüleridir.Ayrıca kütüphaneler yapılmıştır. Fatih, Süleymaniye, Topkapı kütüphaneleri bunların en önemlileridir.

Köprüler

Osmanlılar zamanında çok sayıda köprü yapılmıştır. Bunların bazıları günümüzde de kullanılmaktadır.

  • Kuruluş döneminde II. Murat’ın yaptırdığı Uzun Köprü
  • Kanunî döneminde yapılan
  • Mustafa Paşa Köprüsü (Bulgaristan’da),
  • Osiyek Köprüsü (Tuna üzerinde)
  • Mostar Köprüsü (Hersek’te) dönemin en uzun köprüleriydi.
  • Mimar Sinan’ın eserlerinden Büyükçekmece ve Alpullu Köprüleri de oldukça önemlidir.
Hamamlar
  • Selçuklu geleneğini sürdüren Osmanlılar, ülkenin her tarafında hamamlar yaptırmışlardır.
Kuruluş Döneminde
  • Orhan Bey’in yaptırdığı Çifte Hamam (Bursa)
  • Çelebi Mehmet’in yaptırdığı Mahkeme Hamamı
  • II. Murat’ın yaptırdığı Tahtakale Çifte Hamamı

önemli eserlerdir.

Fatih’in yaptırdığı Çukur Hamam, Mimar Sinan’ın eserlerinden Ayasofya ve Çemberlitaş hamamları XVI. Yüzyılın; Çağaloğlu Hamamı XVIII. yüzyılın önemli eserlerindendir.

Yukarıda belirtilen eserler dışında Haydarpaşa Tren İstasyonu, Numune Hastahanesi, Tıp Okulu Alman mimarisi örnek alınarak yapılan XIX. yüzyılın önemli eserlerindendir.


Leave A Reply