Osmanlı İmparatorluğu’nun tarihi boyunca önemli rol oynayan Şehzade Mustafalar ve kısaca hayatları.
Osmanlı tarihinde önemli rol oynamış üç şehzade Mustafa vardır:
Şehzade Mustafa (1410-1423). — Çelebi Sultan Mehmet’in küçük oğlu, II. Sultan Murat‘ın kardeşidir. 1421 ‘de babası öldüğünde Hamid İli (Isparta) sancakbeyiydi. Lalası Tacettinoğlu İlyas Bey’in kışkırtması, Bizans İmparatoru ile Karamanoğlu’nun, Germiyanoğlu’ nun yardımlarıyla, padişah olan ağabeysine baş kaldırdı. Bursa üzerine yürüdüyse de başkenti alamadı. II. Murat, bu isyan yüzünden İstanbul kuşatmasını kaldırdı, kardeşinin üzerine yürüdü. Şehzade Mustafa İznik’te kendisini padişah ilan etmişti. II. Murat, Şehzade’nin kuvvetlerini kolayca dağıttı. Şehzade Mustafa, İznik’te idam edildi Bursa’ da babasının yanına Yeşli Türbe’ye gömüldü.
Şehzade Mustafa (1450-1474). — Fâtih Sultan Mehmet’in üç oğlundan biridir. Manisa’da doğdu, küçük yaşta Saruhan (Manisa) sancakbeyliğine gönderildi. 1466’da Karaman (Konya) beylerbeyliğine getirildi. 19 ağustos 1472’de, Anadolu’yu istilâ azminde olan Akkoyunlu ordusunu Eflâtunpınarı Meydan Savaşı’nda dağıttı, başkomutanları Uzun Hasan’ın oğlu Yusufca Mirza’yı esir etti. 11 ağustos 1473 Otlukbeli Meydan Savaşı‘nda Osmanlı sol cenahına komuta etti, Prens Zeynel Mirza’nın komuta ettiği Akkoyunlu sağ cenahını bozguna uğratarak bu çok büyük meydan savaşının kazanılmasında birinci derecede rol oynadı. 19 ağustos 1474’te, 24 yaşında, Niğde yakınlarında ansızın öldü. Cenazesi Bursa’ya götürüldü, kendi adıyla anılan türbeye gömüldü.
Şehzade Mustafa (1515-1553). — Kanuni‘nin büyük oğludur, 1520-1553 arasında tam 33 yıl veliaht olarak kalmıştır. Babasının sancakbeyi olarak bulunduğu Manisa’da doğdu. Annesi Mâh-i Devran Haseki, Kırım Türkleri’ndendir. Şehzade, olağanüstü özenle yetiştirildi. 18 yaşında Saruhan (Manisa) sancakbeyliğine gönderildi. Şekilce, karakterce büyükbabası Yavuz’a benzediği için halk tarafından çok seviliyordu. Şehzade Mustafa büyükannesi Hafsa Valide Sultan’ın ölümü, Vezir-i âzam Damat İbrahim Paşa’nın idamı üzerine, en büyük iki koruyucusunu kaybetti. Üvey anası Hürrem Sultan, yıllarca süren uzun, sinsi bir çalışma ile, Veliaht Şehzade’yi yok etmeye girişti. 5 ekim 1553’te Konya Ereğlisi yakınlarında Aktepe’de kementle boğulup öldürüldü. 38 yaşında idi. Bunun üzerine, orduda isyana benzer bir ayaklanma oldu. Kanuni, Şehzade’nin gerçek katili olan damadı Vezir-i âzam Rüstem Paşa‘yı azletti. Ölümünde Amasya sancakbeyi olan Şehzade Mustafa, Bursa’ya getirildi, kendi adıyla anılan türbeye gömüldü. Son derece değerli, bilgin, şair, imarcı, asker bîr şehzade olan Sultan Mustafa’nın idamı, Kanuni‘nin başlıca hatalarından biridir.
