Petrol şeyli nedir? Petrol şeyli ne demektir? Petrol şeyli ile ilgili genel bilgilerin yer aldığı sayfamız.
Petrol şeyli, hidrokarbonlar ve fosil haldeki organik malzemeler bakımından zengin, koyu renkli, ince taneli tortul kayaç. Bu tür şeyllerden damıtma yoluyla elde edilen ürüne şeyl petrolü denir.
Petrol şeylleri tortullaşma ve birikme, organik malzemelerin ayrışması gibi jeolojik ve kimyasal süreçler ile su yitirme, karbonlaşma ve bitümleşme gibi belirli çevre koşulları (örn. yüksek basınç) altında gelişen öteki etkilerin sonucunda oluşmuştur. Petrol şeylleri, kerojen denen katı organik malzeme bakımından oldukça zengindir; kerojen, jeolojik geçmişteki bataklıklarda ve deniz ortamlarında biriken bitki ve hayvan artıklarından kaynaklanmıştır.
Petrol şeyllerinin ve petrollü kömürlerin özellikleri birçok bakımdan sıvı petrol ve kömürünkilere benzer. Bunlar tutuşmaz ve isli bir alevle yanarlar. Kahverengi ya da siyah renklidirler, özgül ağırlıkları düşüktür ve havanın yükseltgeme etkisine karşı çok dirençlidirler. Petrol şeylleri 500°C dolayındaki sıcaklıklarda petrol verir.
Şeyi petrolü üretimi ilk olarak 19. yüzyılın ilk yarısında Fransa ve İskoçya’da başlatıldı. Ocaklardan kazı yoluyla çıkarılan şeyi kırıldıktan sonra imbiklere beslenir ve burada petrol öteki ürünlerden damıtılarak ayrılır. Şeyi petrolü daha sonra rafinerilerde arıtılır. Bir ton şeylden yaklaşık 42 litre petrol elde edilir. Ama üretim maliyeti oldukça yüksektir, çünkü şeyi petrolü klasik yöntemlerle arıtılamaz; ayrıca elde edilen petrol hidrojen bakımından çok yoksuldur (ürüne arıtma sırasında hidrojen eklenir) ve aşırı miktarda kükürt ve azot içerir (bunlar da antma sırasındâ giderilir). Sonuçta, şeylden elde edilen yakıt sıvı petrolden elde edilenden çok daha pahalı olur.
Öte yandan petrol şeyli madenciliğinin bazı kârlı yönleri vardır. Öldukça az miktarlarda da olsa, petrol şeylinden çekirdek bölünmesinde (fisyon) kullanılabilecek maddeler (örn. uranyum ve toryum) elde edilir. Ayrıca şeyi petrolünün arıtımı sırasında sülfür ve azot bileşikleri gibi, öteki sanayi dallarında yararlanılabilecek yan üriinler kazanılır.
Öteki fosil yakıt türleri tükendikçe, şeyi petrolü üretimine «doğru bir yöneliş ortaya çıkmıştır. Ama petrol 1 şeyli madenciliği oldukça tartışmalı bir yatırım alanıdır. Çıkarma işlemlerinde çok miktarda suya gereksinim vardır, ama öte yandan bu tür şeyi yatakları daha çok kurak bölgelerde yer alır. Ayrıca kazı sırasında önemli çevre sorunları doğar, arıtma işlemleri sırasında da pek çok kanserojen atık ortaya çıkar. Bu nedenle geniş ölçekli şeyi petrolü üretimi büyük olasılıkla petrol yataklarının tümüyle kuruması ve gerekli teknolojik, ekolojik önlemlerin alınmasıyla olanaklı duruma gelecektir. Bugün petrol şeyli çok sınırlı miktarlarda Estonya, Çin ve Brezilya’da üretilmektedir. ABD’de ise bir deney tesisi bulunmaktadır.
