Plastik Nedir? Tarihsel Gelişimi, Kullanım Alanları ve Türkiye’de Plastik

0
Advertisement

Plastik ne demektir? Plastiğin tarihsel gelişimi nasıl olmuştur? Plastiğin özellikleri, üretimi, çeşitleri, önemi hakkında bilgiler.

Plastik; uygun sıcaklıkta biçim verilebilen, temelde makromoleküllerden oluşan doğal (bağa, boynuz) ya da sentetik ürünlerdir.

Yapay reçinelerin keşfinden önce, plastik maddeler yalnız doğal maddelerden hazırlanıyor ve orta kalitede ürünler elde edilebiliyor. Plastik maddelerin daha üstün nitelikler kazanması 1840’ta kauçuğun kükürtle işlenmesinden sonra olanaklı oldu. Bu tarihten başlayarak, doğal maddelerin plastik madde haline getirilmesi için araştırmalar yapıldı.

Plastik

Tarihsel Gelişimi

Bu araştırmalar sonucu, 1869’da nitrik asitin selüloza tepkimesiyle elde edilen ve temel maddesi nitroselüloz olan selüloit ve 1879’da kazeinden çıkarılan galalit-endüstri maddesi olarak üretildi. Reçinelerin ve zamkların molekül ağırlıkları çok fazla olduğundan, kimyacılar bu tür molekülleri yapay olarak oluşturmaya çalıştılar. 1909’da Baekeland, temel maddesi fenol-formaldenit olan ilk organik plastik, bakalit’i buldu, 1915’te, selüloitten daha zor tutuşabilen selüloiz asetat üretimi başarıldı. 1930’da stirenin polimerleştirilmesiyle elde edilen polistiren geniş ölçüde üretilmeye başlandı. Bu maddenin, çeşitli maddeler karıştırılmasıyla eldeğişik özellikte polistiren plastikleri elde edildi. Polistiren plastikleri kalıplanmış eşya ve elektrik malzemesi yapımında, ısı ve ses yalıtımında kullanılan köpüklerin yapımında, ambalaj malzemesi yapımında vb kullanılmaya başlandı.

PVC Bulunuyor

1931’de Almanya’da önemli bir plastik olan poliviniklorür (PVC) üretilmeye başlandı. Ayrıca vinil klorür, vinil asetat ve vinilenden klorür monomerlerinin birlikte polimerleştirilmesiyle önemli plastiklerden kopolimerler elde edildi. Bugün PVC’den borular, su olukları, levhalar, torbalar vb gibi eşyalar yapılır. 1936’da İngiltere’ de bir başka önemli plastik türünün ilk örneği olan polietilen (PET) üretimine başlandı. Etilen dışındaki detinler de aym yolla polimerleştirilerek başka çeşit plastikler de elde edilir. Polietilen ve polipropilen su borularının, hortumların, su şişelerinin ve kaplarının yapımında kullanılır. Tetrafluoroetilenin polimerleştirilmesiyle elde edilen poli-terrafluoroetilen (PTFE, teflon) değişik özellikleri olan bir plastiktir, yağsız tavalar gibi mutfak eşyalarının kaplanmasında, sıcaklığa dayanıklı elektrik kablolarının yapımında vb kullanılır. Bir poliamid plastiği olan naylon, 1937’de ABD’de üretilmeye başlandı. Çok tanınmış olan bu sentetik plastik çoğunlukla kalıplanmış eşya ve kumaş yapımında kullanılır.

Advertisement

Plastik Boru

Polyesterler ikiden çok asit grubu içeren alkollerin esterleşmesinden elde edilen polimerilerdir. Çok tanınan bir plastik olan terilen (dakron) bir polyester plastiğidir. Bu tür plastikler daha çok kumaş yapımında ve mobilya cilalarında kullanılırlar. Üre ile formaldehidin polimerleştirilmesiyle üre plastikleri elde edilir. Bakaliti andıran bu plastiklerden daha çok radyo ve TV kutuları, çeşitli elektrikli aletlerin korunmaları, düğme vb yapılır. Kalsiyum siyanamidle for-maldehidden melamin plastikleri elde edilir. İçine odun talaşı, amyant vb gibi dolgu maddelerinin katıldığı bu plastiklerden daha çok mutfak eşyası yapılır.

Bir başka önemli plastik türü de metil metakrilatın polimerleştirilmesiyle elde edilen akril plastikleridir. Bu plastikler, saydam, güneşe ve havaya dayanıklı maddelerdir. Bunlardan kırılmaz camlar, otomobil ve uçak parçaları yapılır. Orlon adıyla bilinen sentetik lif de bir akril plastiğidir. Bunlardan başka, yanmaz kumaş yapımında kullanılan alkid reçineleri, düğme, tarak, oyuncak vb yapımında kullanılan kazein reçineleri (galalit, vinsol) plastik köpük yapımında, kullanılan poliüretanlar vb gibi çok sayıda plastik türü vardır.

Plastik

Türkiye’de Plastik İşleme Endüstrisi:

Türkiye’de plastikten çeşitli eşya yapımı, Cumhuriyet’ten sonra gelişti. Önceleri bu levhalardan, basit yöntemlerle düğme yapılıyordu; sonra otomatik makinelerle üretimin düzeyi yükseltildi. 1935’ten sonra, hidrolik preslerde bakalitten elektrik malzemesi, radyo kutusu, sigara tablaları vb yapımı başladı. 1950’den sonra dışalım olanaklarının artmasıyla, polivinli klorür, polistiren, polietilen, asetat selülozu, üre-formaldehit gibi plastik hammaddelerinin dışalımı, yıldan yıla önemli ölçüde arttı. 1960’tan sonra, plastik maddeden buzdolabı gövdesi, elektrik süpürgesi, ağaç üzerine poliesterden kaplama, cam yerine kullanılan akrilik levha, gözlük çerçevesi, su borusu, asbestli yer döşemesi, çeşitli büro ve ev gereçleri yapımına başlanmasıyla plastik işleme endüstrisi hızla gelişti. Türkiye’de petrokimya endüstrisinin kurulmasından sonra hammadde dışalımı önemli ölçüde azalmaya başladı. 1970’lerden önce genellikle küçük ve dağınık işletmeler halinde bulunan plastik işleme endüstrisi, 1970’lerin sonuna doğru, gelişkin işletme yöntemleri ve teknolojilerin uygulanmaya başlanmasıyla sıçrama gösterdi. Başlangıçta, çoğunlukla polietilen, polipropilen ve polistiren gibi hammaddeler kullanılırken, son yıllarda bunların yanı sıra AB S, melamin ve poliüretan kullanımı yaygınlaştı.

Plastik Maddelerin Önemi:

Günümüzde, doğal ve yapay plastik maddeler, sentetik plastik maddeler karşısında önemlerini yitirdi. Artık teknik açıdan plastik maddelerden yararlanmayan hiçbir insan etkinliği yok gibidir: Elektrik, otomobil, havacılık, uzay taşımacılığı, fotoğrafçılık, optik aygıtları, kimyasal aygıtlar, inşaat, metalürji, besin, mobilya, güvenlik camları vb. Plastiklerin bu olağanüstü çok yönlülüğü, uygulamalarının sonsuzluğu, bir yandan bu ürünlerin çeşitliği, öte yandan da çok sayıdaki çeşitli işlenme yöntemleriyle açıklanabilir.

Advertisement

Plastiğin Zararları İle İlgili Sloganlar

Ekonomik açıdan plastik maddeler son derece hızlı yayılmıştır. Üretimin yüksek verimde olduğu endüstri (karbon kimyası, petrokimya) kaynaklarına dayanan bu maddeler, ya geleneksel ürünlerin (odun, metal, doğal dokumalar) yerini alarak ya da tanıdıkları olanaklar çerçevesinde yeni alanlar ortaya çıkararak sürekli yeni pazarlar oluştururlar.


Leave A Reply