Sargı nedir? Sargı çeşitleri nelerdir? Sargı nasıl sarılır? Kötü sargının zararları, resimli sargı nasıl sarılır anlatımı.
Sargı; Bir yarayı temizledikten sonra üzerine konulan pansumanın kaymasını önlemek için, desteğe (atele) alınmış bir kolu, bacağı kımıldatmamak için kullanılan bezlere sargı adı verilir. Sargılar akan yaraların çevreye bulaşmalarını da önlerler. Sargılar 5, 7, 10, 12 santimetre eninde, 3, 5, 10 metre uzunluğunda tarlatan keten, ya da krepten yapılmış şeritlerdir. Çok sıkı, düzensiz sarılırlarsa kan dolaşımını engelleyebilirler, bunun sonucu olarak da kan dolaşımında durma olabilir, (hele kanın kalbe geri dönmesinde), böyle bir durma daha çok görülür. Sargı uzun müddet durursa baskı yaraları da meydana gelebilir.
Kötü Sargı Kangren Yapabilir
Sargı çok sıkı sarılmışsa kangren bile yapabilir. Hastada önce hafif, sonra gittikçe artan ağrılar meydana çıkar. Ağrıların birdenbire durması iyilik değil, tersine, kangren belirtisidir, sarılı bölgedeki sinirlerin artık çalışmadığını gösterir: Kan dolaşımı durduğu için oksijen alamayan sinir hücreleri ölmüştür. Meselâ koldaki bir yaraya sarılan sargıdan sonra parmaklardan başlayan bir şişme, morarma görülüyorsa bu, kangrenin başlamakta olduğunun bir belirtisidir, yapılacak ilk iş sargıyı çözmek, ya da kesip atmak olmalıdır.
İkinci olarak gözetilecek bir nokta da sargıların eklemlerin, oynak yerlerin hareketine engel olmayacak şekilde sarılmasıdır. Hafif yaralı hastaları oturtarak, ağır yaralıları ise yatırarak sargı sarmak gerekir. Hastanın sarılacak yerini rahat tutabilmesi için, kolda ya el, ya dirsek bir masaya, bacakta ise topuk küçük bir iskemleye, yastığa dayatılmalıdır. Hasta kendini tutamayacak derecede ağırsa bu işi bir yardımcının yapması gerekir. Sargı, hasta kolunu, bacağını ne şekilde tutacaksa o durum verildikten sonra sarılmalıdır. Verilecek bu durum hastanın giyinip soyunmasına engel olmayacak, birtakım lüzumlu hareketleri yapabilecek şekilde olmalıdır. Sargı sararken hastanın yüzünü de görmelidir, çünkü bu sırada hastanın rengi solup fenalık gelebilir.
Sargı Nasıl Sarılır?
Vücudun her yanı aynı biçimde olmadığından dayanıklı, yani kaymı-yan sargı yapabilmek için sargıların vücut şekillerine uymasını gözetmelidir. Vücudun çeşitli kısımları silindir, koni, küre biçimlerindedir; ya dirseklerde olduğu gibi açı yaparlar, ya da parmaklarda olduğu gibi çatalı andırır. Bütün bunlar göz önünde tutularak sargılar üç biçimde sarılır:
Tekerlek Biçimi (dairevi) Sargı. — Vücudun küçük, kısa silindirik bir kısmı sarılacaksa sargı, o kısmın eksenine dik olarak, birkaç defa üst üste sarılır (Şekil 1).
Burgu Biçimi (helezoni) Sargı. — Sarılacak vücut kısmı silindirik, uzunca ise sargı eksene eğik olarak sarılır. Sargı her dönüşte az bir eğimle yükseltilirse birbirlerini örterler; ki buna örtülü burgu biçimi sarış denir (Şekil 2). Sargı birbirinin üzerini örtmiyecek biçimde dik olarak yükselirse serbes burgu biçimi sargı olur; bu şekil, iyice örtmeden, bir yandan öbür yana gitmek, ya da bir ateli tesbit etmek için kullanılır (Şekil 3). Konik (huni biçimi) bir kısma örtücü burgu biçimi sargı yapılırken ince ucda kalan sargı kenarları gevşek kalacağından bunu önlemek için her devirde sargıyı kendi ekseni çevresinde 180° çevirmeli (Şekil 4).
Çapraz (8 biçimi) Sargı. — Özellikle oynak yerlerde kullanılan bu sargı biçiminde ya aşağıdan yukarıya, ya da yukarıdan aşağıya birbirlerini, 8 çizer gibi, çaprazlıyan tekerlekler şeklinde sarım yapılır. Böylece oynak yerlerin hareketi sağlanmış olur (Şekil 5).
Sargının eni sarılan yerin çapından geniş olmamalıdır; yalnız parmaklarda kullanılan sargılar bu kuralın dışında kalır. Sargı, yumak vücuttan yana gelmeyecek biçimde tutularak sarılmalıdır. Böylece, sargıyı vücut yüzünde kaydırabiliriz ki bu da sargının gevşemesini önler (Şekil 6). Sargı ilk defa döndürülürken ucunu köşe yapacak şekilde bırakmak, ikinci döndürüşte bu köşeyi kıvırarak içeri almak, üstüne birkaç kat daha sarmak kaymasını önler (Şekil 7). Sargı yetmezse eklenecek ikinci sargının başlangıç ucu birincinin biten ucunun altına konur (Şekil 8). Sargı bitince, gevşememesi için, sonunu üç defa daha tekerlek biçimi sarmalıdır. Sonra, arta kalan kısmın ortasından sargı ikiye ayrılıp birbirleriyle düğümlenebileceği gibi (Şekil 9), bir kısmı geri çevrilerek iki uc yapılıp da düğümlenir (Şekil 10). Çengelli iğne, flaster, ya da bu iş için hazırlanmış elâstik raptiyelerle sargı sonlarını tespit etmek de mümkündür (Şekil 11).
Sargı çıkarılırken, yapışıklıklardan kurtarmak için, sıcak su, eter, oksijenli su kullanılır. Sargılar oldukça temizse, yıkandıktan sonra yeniden kullanılacak durumda iseler bir elin içinde yumak biçimi toplanarak çözülür (Şekil 12), çok kirli, kullanılamayacak durumda iseler çözmek için uğraşmadan kesip çıkarmalı, atmalıdır.
Kol sargılarına, başlamadan önce hastanın parmağındaki yüzükleri, bileğindeki bilezikleri çıkarmalıdır. Bunlar unutulacak olursa meydana gelecek şişlik yüzünden sonradan çıkartmak çok zor olur. Parmak şişmişse deri yağla, sabunla kaygan hale getirilir, yüzük çevrilerek çıkarılır. Bu şekilde de çıkarılamazsa, parmak ucundan başlamak üzere, parmak gayet ince bir iplikle aşağıdan yüzüğe kadar sıkıca sarılır, ipliğin ucu yüzüğün altından geçirilir, sonra yavaş yavaş çözerek yüzük çıkarılır. Yüzük böyle de çıkarılamazsa eğeyle, törpüyle kesilip alınmalıdır.
Parmak sargıları için, çoğunlukla, 4-6 cm. genişliğinde gazbezleri kullanılır. Parmaklar ya bilekten başlayıp parmağa kadar uzanan 8 biçiminde, ya da yalnız parmakta burgu biçiminde sarılır. Parmak uçlarında zedelenme yoksa bu kısımları serbest bırakmak dolaşımı kontrol bakımından faydalı olur (Şekil 13).
El sargılarında, elin tarağına tekerlek biçimi iki sargı yapıldıktan sonra, gitgide yükselen burgu biçimi sargı ile bileğe çıkarılır, orada gene tekerlek biçimi iki sargıdan sonra yeniden el tarağına inilir, sargı bilekte sona erer (Şekil 14).
Bilek sargılarında burgu biçimi de, tekerlek biçimi de kullanılır. Yalnız, burgu biçimi sarılırken her dönüşte sargıyı 180 derece çevirmeyi unutmamalıdır (Şekil 15).
Dirsek sargılarında önce bileğin dirseğe yakın kısmında sargı iki defa döndürüldükten sonra, oynak yeri ya çapraz, ya da 8 biçimi sarılır, kol kısmında iki kere tekerlek biçimi sarılarak sona erdirilir (Şekil 16).
Bacak Sargıları da kol sargılarında olduğu gibi, çeşitli kesimlere göre, aynı biçimlerde sarılır (Şekil 17).
Baş sargılarının kafa arka çıkıntısının altından geçecek biçimde sarılması gerekir (Şekil 18). Sargı ancak böylece kaymadan durabilir. Her seferde kulakların üst kısmından geçerken sargıyı 180 derece çevirmelidir. Başa sargı ya sarık, ya da takke biçiminde yapılır. Takke biçiminde sarmak için ya bir yardımcının bulunması, ya da hastanın kendisi yardım etmesi gerekir (Şekil 19).
