Şarkı nedir? Şarkının özelliklerinin maddeler halinde açıklaması, şarkı örnekleri, edebiyatta şarkı hakkında bilgi.
ŞARKI
Bestelenmek üzere yazılan bir şiir çeşidi olan şarkı, divan edebiyatına Türklerin kazandırdığı bir nazım biçimidir.
Şarkı nazım biçiminin belli başlı özellikleri şunlardır:
1. Şarkı dörder dizelik bentlerden oluşur.
2. Bestelenmek için yazıldığından bent sayısı fazla değildir. Bu tür şiirlerde bent sayısı genellikle 2-5 arasındadır.
3. Aruzun her kalıbıyla yazılabilmesine karşın, müzikal değerinden ötürü daha çok “mef î lü / me fâ î lü / me fâ î lü / fa û lün” kalıbıyla yazılmıştır.
4. Şarkıda bazı dizeler aynen tekrarlanır. Tekrarlanan bu dizelere “nakarat” denir.
5. Şarkının uyak düzeni genellikle şu şekildedir: aAaA-bbb A-ccc A-ddd A (“A”, nakaratları göstermektedir.)
6. Şair, mahlasını genellikle son bentte söyler.
7. Besteleneceği, böylelikle geniş halk kitlelerine ulaşacağı düşünüldüğü için şarkılarda diğer divan edebiyatı nazım biçimlerine göre daha yalın bir dil kullanılmıştır.
8. Şarkılarda daha çok aşk, sevgili, içki ve eğlence temaları işlenmiştir.
9. Şarkı çeşitli açılardan halk edebiyatındaki türkü ile benzerlik göstermektedir.
10. Divan edebiyatında şarkı denince akla gelen ilk isim Nedim’dir. Şarkı yazan diğer önemli şairler şunlardır: Şeyh Gâlip, Enderunlu Fâzıl, Enderunlu Vâsıf, Leylâ Hanım, Yahya Kemal Beyatlı.
ÖRNEKLER:
Sevdiğim canım yolunda yeksan olduğum a
Iyddir çık naz ile seyrana kurban olduğum A
Ey benim aşkında bülbül gibi nalan olduğum a
Iyddir çık naz ile seyrana kurban olduğum A
Cümle yaran sana uşşak olduğun bilmez misin b
Cümlenin takatları tak olduğun bilmez misin b
Şimdi alem sana müştak olduğun bilmez misin b
Iyddir çık naz ile seyrana kurban olduğum A
Gahi Feyzabad’a doğru azmedip eyle safa c
Asafabad’a gelip gahi salın ey mehlika c
Gel hele gör sahn-ı Sa’dabad’a hiç olmaz beha c
Iyddir çık naz ile seyrana kurban olduğum A
Kaplanıp gül-penbe sali ferve-i semmuruna d
Ol siyeh zülfü döküp ol sine-l billuruna d
Itr-ı şahiler sürüp ol gerdan-ı kafuruna d
Iyddir çık naz ile seyrana kurban olduğum A
Sen açıl gül gibi zar ile hezar olsun Nedim e
Bend bend olsun ham-ı zülfün şikar olsun Medim e
Sen salın cana yolunda haksar olsun Nedim e
Iyddir çık naz ile seyrana kurban olduğum A
Nedim
